Das

Habitat

De das leeft in allerlei soorten biotopen, maar heeft een voorkeur voor een mozaïeklandschap met (loof- en gemengde) bosjes, heggen en houtwallen, afgewisseld door akkers en grasland. Daarnaast komt de das voor in open terreinen, zoals vochtige heiden en rivierdalen. Zelfs in afgravingen en onder gebouwen worden soms verblijfplaatsen van de das aangetroffen. Voorwaarden voor een geschikt leefgebied zijn voldoende dekking, weinig verstoring, een groot voedselaanbod, een zand- of lössbodem waarin ze goed een burcht kunnen graven, en een grondwaterstand van tenminste 1,5 m onder het maaiveld, zodat de burcht niet te vochtig wordt. Klei- en veenbodems zijn ongeschikt voor dassen.

Leefwijze

De das is een nachtdier, dat in de schemering zijn burcht verlaat en alleen op zoek gaat naar voedsel. Voedselgebieden kunnen tot op een afstand van een tot twee, soms vier kilometer van de burcht zijn gelegen. De das leeft in Nederland in familiegroepen van gemiddeld 3-4 dieren, die een burcht in een territorium bewonen. Het meeste graafwerk en onderhoud van de burcht wordt gedaan door een minderheid van de groep, waarbij het vaak ontbreekt aan onderlinge samenwerking.

De das houdt geen winterslaap, maar is tijdens koudere periodes veel minder actief; soms blijft hij dan dagenlang in de burcht.

Voedsel

Dassen zijn alleseters. Het aandeel dierlijk voedsel is kleiner dan bij andere marterachtigen. Dassen zijn slechte jagers, die opportunistisch hun voedsel zoeken en eten wat ze zo ‘voor de neus’ tegenkomen. Het voedsel van dassen bestaat voor een belangrijk deel uit regenwormen, die ze 's nachts in weilanden en open gebieden opsporen. Hierbij prefereren ze kort gras, omdat ze hier de regenwormen het gemakkelijkst kunnen vinden. Verder eten ze knaagdieren, slakken, kevers en hommel- en wespenbroed, en plantaardig voedsel zoals bosvruchten, gevallen fruit, noten, eikels, knollen, maïs, koren en paddenstoelen. In bermen, akkerranden en slootkanten wroet de das vaak naar kevers en insectenlarven. Een das eet 400-600 g per dag en het duurt vaak enige uren voordat een das genoeg voedsel heeft gevonden.

Territorium en leefgebied

Dassen zijn territoriaal. Territoria varieren in Nederland van zo'n 30 ha in optimale omstandigheden tot 150 hectare in voedselarmere biotopen. Een territorium bevat de burcht en voedselgronden van een familiegroep. De leden van een familiegroep verdrijven andere dassen uit hun territorium. Het binnengebied en de grenzen van het territorium worden gemarkeerd met zogenaamde latrines, waarin verspreid kleine kuiltjes worden gemaakt, waarin mest en urine worden gedeponeerd en geurmerken worden afgegeven. Mannetjes gebruiken vrijwel alleen latrines aan de randen van het territorium, de (kleinere) latrines binnen het territorium worden vooral door vrouwtjes en jongen van de familiegroep gebruikt. Een latrine kan tot enkele honderden van dergelijk ‘dassenputjes’ bevatten en kan een oppervlak van 400 m2 beslaan. 

Verblijfplaats

Dassen leven in uitgebreide zelf gegraven holenstelsels, ook wel burchten genoemd. Deze burchten liggen in bosranden, houtwallen, brede heggen, in hoogliggend terrein of op hellingen en altijd in de buurt van gras- en akkerland en water. Een burcht heeft meestal 3 tot 10 (soms meer dan 50) ingangen en bestaat uit holen die door lange gangen, van soms enkele honderden meters lang, met elkaar verbonden zijn. In de loop van vele generaties wordt een burcht vaak uitgebreid tot een enorm ondergronds gangenstelsel, en zo kan een burcht wel een hele hectare beslaan. Grote burchten worden vaak gedeeld met andere soorten, zoals konijn, vos, bunzing of bosmuis. Het aantal gangen varieert sterk, van enkele tot meer dan vijftig; deze zijn dan niet allemaal gelijktijdig in gebruik.

Een woongedeelte is bekleed met droog gras, mos, bladeren, dennennaalden en varenloof. In droge nachten wordt dit in de omgeving verzameld en achterwaarts de burcht ingetrokken. Dit materiaal wordt geregeld vernieuwd. In de winter worden de pijpen soms van binnenuit gedicht met nestmateriaal. Ook de kraamkamer van de jongen is bekleed met plantenmateriaal.

Soms bouwt de das foerageerburchten in de buurt waar tijdelijk veel voedselaanbod is of bijburchten als de hoofdburcht is verstoord.

Verder hebben de dassen in hun voedselgebieden vluchtpijpen. Dit zijn eenvoudige holen in taluds, greppels en dergelijke waarin ze zich bij gevaar kunnen verbergen. Deze holen worden soms ook gebruikt door dassen die lager in de rangorde staan of door andere dassen, om gedurende de nacht even uit te rusten.

Voortplanting

Dassen zijn niet monogaam, maar vaak blijft een paar de rest van hun leven bij elkaar. De paartijd van de das is doorgaans in februari, maar er wordt ook wel in andere maanden, met name in de zomer, gepaard. De paring kan wel anderhalf uur duren. De draagtijd bedraagt 7 weken, maar aangezien de implantatie van de bevruchte eicel pas in december plaatsvindt (uitgestelde implantatie), worden de jongen in februari-maart van het volgende jaar geboren. Een worp bestaat uit gemiddeld uit drie, en maximaal vijf, jongen.

De ogen openen zich na ongeveer vijf weken en na twaalf weken worden de jongen gespeend. In de eerste 6 tot 8 weken van hun leven blijven de jongen ondergronds, daarna gaan ze voorzichtig de wereld boven verkennen. Als ze de burcht uitgaan komt de moeder eerst de omgeving met gesnuffel inspecteren. Dan gaat ze terug om haar jongen op te halen. In het begin blijven ze maar kort buiten en schieten ze bij het minste teken van onraad terug in de veilige burcht. Na een week worden ze wat moediger en beginnen hun omgeving te onderzoeken en ruwe en woeste spelletjes met elkaar te spelen. Later worden ze door de moeder meegenomen en leren ze zelf hun eten te zoeken. Sommige jonge dieren blijven in de familiegroep, maar andere maken vaak lange trektochten op zoek naar een nieuw territorium.

Leeftijd

De das wordt 3 tot 6 jaar oud, zelden ouder. De maximale leeftijd bedraagt 15 jaar en in gevangenschap zelfs 20 jaar.