Gewone grootoorvleermuis

Leefwijze vleermuizen algemeen

Vleermuizen vormen een soortenrijke groep van actief vliegende zoogdieren, die in staat zijn hun voedsel te vangen in het nachtelijk luchtruim. Ze gebruiken hierbij echolocatie (sonar) om te navigeren en hun voedsel te lokaliseren. Alle in Nederland voorkomende soorten vleermuizen houden een winterslaap van oktober-november tot maart-mei. Tijdens de winterslaap worden de lichaamsfuncties (spijsvertering, hartslag) van de vleermuis tot een minimum teruggebracht en de lichaamstemperatuur sterk verlaagd, waardoor de vleermuis weinig energie verbruikt en kan overleven op de verbranding van lichaamsvet. In het voorjaar worden de jongen geboren en grootgebracht door groepen vrouwtjes in kraamkolonies. De mannetjes verblijven overdag alleen of in kleine groepjes in hun zomerverblijven. Rond zonsondergang verlaten vleermuizen hun verblijven om op insecten of andere geleedpotigen te gaan jagen. Vooral in de nazomer en herfst komen vleermuizen in groepen bij elkaar op bepaalde locaties om te zwermen. Aan dit intense, sociale gedrag, waarover nog steeds veel onduidelijkheid bestaat, worden vooral twee functies toegedicht. Ten eerste vindt paring plaats op en rond deze locaties, waarbij genetische uitwisseling plaatsvindt tussen dieren afkomstig van verschillende kolonies. Daarnaast lijkt het zwermen een functie te hebben bij de inspectie van en informatieoverdracht tussen adulte dieren, en mogelijk ook tussen adulte en jonge dieren, over geschikte winterverblijven. In het najaar, voorafgaand aan de winterslaap, vetten vleermuizen op, zodat zij voldoende vetvoorraad hebben om de winterslaapperiode door te komen. Vrouwelijke vleermuizen slaan het sperma op tot in het voorjaar, wanneer de daadwerkelijke bevruchting van de eicel plaatsvindt.

Habitat

De gewone grootoorvleermuis is een soort van bossen. Loof- en gemengde bossen hebben de voorkeur. Daarnaast jaagt hij langs bosranden, in tuinen en parken en bij individuele bomen. De jachtgebieden liggen doorgaans in de directe omgeving van de verblijfplaats, soms ook verder, tot maximaal 3 km. Vliegroutes naar jachtgebieden liggen in het bos of langs bosranden, of volgen beschutting van lijnvormige vegetatie, zoals singels en houtwallen. Open gebieden worden gemeden.

Als wendbare vlieger jagen ze ook veel in gebouwen, bijvoorbeeld op zolders, in schuren en in stallen met vee.

Grootoorvleermuizen verdampen veel via de vlieghuid en de oren, en moeten veel drinken. De aanwezigheid van water in een gebied is daarom belangrijk.

Voedsel

Nachtvlinders vormen de hoofdmoot van het dieet. Daarnaast vangen gewone grootoorvleermuizen diverse relatief grote, vaak dagactieve of niet-vliegende prooien, zoals dagpauwogen, langpootmuggen, spinnen, kevers, schietmotten, vliegen, rupsen, steekmuggen en oorwormen. 

Jachtgedrag

Pas als het volledig donker is verlaten gewone grootoorvleermuizen hun verblijfplaats om te gaan jagen. Ze jagen met een langzame, zeer wendbare vlucht dicht op of door de vegetatie, waar prooien van bladeren worden gevangen en (minder vaak) uit de lucht worden gegrepen. Vaak vliegen ze in een langzame, stijgende vlucht verticaal van onderen naar boven langs vegetatie of wanden. Soms blijven ze stil hangen (bidden) in de lucht. De prooien worden dan direct van de vegetatie geplukt.

Verschillende soorten nachtvlinders kunnen de geluiden horen die vleermuizen maken voor hun echolocatie. Als reactie hierop laten ze zich vallen. Om dit te voorkomen gebruiken grootoorvleermuizen zeer zachte echolocatiegeluiden. Ze ontdekken de prooien vooral door te luisteren naar het ritselende geluid dat een prooidier maakt en met hun grote ogen. Hun sonar speelt hierbij een ondergschikte rol. Soms landen ze op de grond om een prooi uit het gras te pakken. 

Grotere prooien worden op een hangplaats opgegeten. Deze hangplaatsen kunnen bestaan uit een boomtak of plafondbalk. Hangplaatsen zijn herkenbaar aan de vleermuiskeutels en de afgebeten vlindervleugels die eronder te vinden zijn.

Verblijfplaatsen

De gewone grootoorvleermuis geldt als standvleermuis. Meestal overwinteren ze in de onmiddellijke nabijheid van hun zomerverblijfplaatsen. De maximale afstand waarover verplaatsingen van geringde dieren zijn geregistreerd is circa 50 km.

• Zomerverblijf
  De gewone grootoorvleermuis gebruikt zeer uiteenlopende soorten verblijfplaatsen. Ze worden in de zomer aangetroffen op zolders, achter betimmeringen, daklijsten en vensterluiken, in spouwmuren en onder dakpannen, in holten en spleten in bomen en in nest- en vleermuiskasten. Ze vormen meestal groepen van 5 tot 25 dieren, in uitzonderingen tot 80 dieren. Deze gebruiken, verdeeld over kleine groepjes, een aantal verblijfplaatsen in de buurt van elkaar. Ze verhuizen vaak.

• Winterverblijf
  Als winterverblijf worden vooral ondergrondse ruimten gebruikt, zoals grotten, kalksteengroeven, oude steenfabrieken, bunkers, forten, vestingwerken, ijskelders en (kasteel)kelders. Overwinterende gewone grootoorvleermuizen zijn echter ook op zolders en in kerktorens, en een enkele keer in boomholtes gevonden. 

  Gewone grootoorvleermuizen zijn geen stabiele slapers. Vooral in winterverblijven met wisselende temperaturen worden ze, ook bij koud weer, regelmatig wakker. Ze jagen dan bijvoorbeeld op zolders op de daar overwinterende vlinders.

Voortplanting

Paringen vinden plaats vanaf de herfst, bij de zwermplaatsen, tot in het voorjaar, in de winterverblijven. In de herfst en het voorjaar worden grootoorvleermuizen waargenomen die vanaf een hangplaats aan bijvoorbeeld een boomstam, luid roepend de aandacht trekken. In die tijd worden seksueel actieve mannetjes in boomholtes, op zolders en in nest- en vleermuiskasten gevonden.

De geboorte van één, soms twee jongen vindt plaats in de laatste drie weken van juli. Vanaf 3-4 weken worden de eerste vliegpogingen gedaan en na 6 weken zijn de jongen vliegvlug.

Leeftijd

De gemiddelde levensverwachting bedraagt 4 jaar. De maximale waargenomen leeftijd is 30 jaar.

Natuurlijke vijanden

Uilen (vooral bosuil en kerkuil) en roofvogels (boomvalk, sperwer) pakken soms vleermuizen in de vlucht, vaak in de buurt van de verblijfplaats. In of bij de verblijfplaatsen worden vleermuizen soms gepredeerd door huiskatten en steenmarters. Vleermuizen in winterslaap kunnen ook ten prooi vallen aan bosmuizen.