Steenmarter

Habitat

De steenmarter dankt zijn naam aan zijn voorkeur voor steenachtige biotopen en schuilplaatsen, zoals steengroeven, rotsachtig terrein en gebouwen. In Nederland is de steenmarter vooral te vinden in de nabijheid van dorpen en boerderijen en tegenwoordig zelfs in steden. Hij heeft een voorkeur voor gebieden met kleinschalige landbouw, met oude schuren, heggen, houtwallen, bosjes en andere kleine landschapselementen. Ook in meer open gebieden komt hij voor.

De steenmarter wordt vaak een cultuurvolger genoemd. Hij lijkt op veel plaatsen gebonden aan bebouwde gebieden en cultuurlandschappen. De soort komt door zijn grote aanpassingsvermogen echter in vrijwel alle biotopen voor, mits er voldoende voedsel en dekking aanwezig zijn.

Leefwijze

De steenmarter is een nacht- en schemeractief dier. In de zomermaanden is hij soms ook overdag op pad, vooral vroeg in ochtend. Steenmarters kunnen goed klimmen, maar zijn toch vaker op de grond te vinden dan in bomen. Per nacht kan een steenmarter wel 10-15 km afleggen, maar meestal legt een mannetje 5 km af en een vrouwtje 3 km. Bij koud of stormachtig weer verlaat hij soms dagenlang zijn rustplek niet, terwijl regen geen belemmering voor hem vormt. De steenmarter beweegt zich galopperend voort en kan sprongen maken van anderhalve meter. Ook zwemmen kunnen ze goed, al proberen ze dit te vermijden. 

Voedsel

De steenmarter eet zowel plantaardig als dierlijk voedsel. Hij heeft een veelzijdig menu. Hij eet o.a. muizen, ratten, egels, jonge konijnen, vogels, eieren, kevers, rupsen, kikkers en regenwormen. In de winter eet hij ook wel spitsmuizen. Gemiddeld is ruim een derde van zijn voedsel plantaardig. Vooral tussen juli en december eet hij vruchten en bessen, zoals bramen, bessen van vogelkers en zwarte nachtschade, appels, peren en kersen. Steenmarters eten ook menselijk voedsel, zoals brood. Befaamd is hij voor z’n voorliefde voor eieren (van kip, eend, fazant) die hij versleept naar een rustig plekje. In de buurt van de schuilplaats van de steenmarter zijn soms kleine voedselvoorraden te vinden. Deze zijn vaak onbedekt en te vinden bij hooibergen, in schuurtjes, op zolders of in nissen en spleten van steengroeven. 

Territorium en leefgebied

Mannetjes en vrouwtjes van de steenmarter hebben een eigen territorium en leven solitair. Het territorium van een mannetje overlapt dat van meerdere vrouwtjes, maar er is weinig overlap tussen territoria van dieren van hetzelfde geslacht. De grootte van het territorium hangt af van de kwaliteit van het gebied, en van andere marters in het gebied. Zo kunnen territoria ineens worden vergroot als het dier in een naburig territorium sterft. In Nederland bedraagt de grootte van territoria 80-700 hectare. Oudere steenmarters en steenmarters in de stad hebben kleinere leefgebieden. Dit komt omdat oudere dieren de betere leefgebieden hebben en de voedselsituatie in de stad relatief gunstig is.

De grenzen van een territorium worden gemarkeerd met urine en met geurstof uit kliertjes in de voetkussentjes van de achterpoten. Indringers die zich hierdoor niet laten tegenhouden, worden met heftige gevechten en geschreeuw verjaagd. Deze botsingen vinden vaak in augustus-oktober plaats, wanneer jonge dieren hun eigen territorium moeten zien te veroveren.

Verblijfplaats

Steenmarters maken veelal geen echt nest, wel schuilplaatsen of rustplekken, met verschillende voorhanden zijnde materialen. Deze bevinden zich bijvoorbeeld in boomholtes, takkenhopen, dichte struwelen en kruipruimtes en op zolders. Maar ook in spouwmuren of ruimten onder de dakbedekkingen. De steenmarter kan door openingen van minimaal 5-6 cm kruipen om bij een schuilplaats te komen. Binnen het leefgebied zijn soms wel tientallen schuilplaatsen en rustplekken aanwezig, die echter niet allemaal even frequent worden gebruikt.

Voortplanting

De paartijd (ook wel ranstijd genoemd) van de steenmarter, is van juni tot augustus. De mannetjes leveren dan onder luid gekrijs en geblaas gevechten om vrouwtjes te veroveren. Het vrouwtje is ongeveer 10 dagen loops en wordt soms door meerdere mannetjes gedekt. In deze periode ruiken de steenmarters zeer sterk en zo kunnen de verschillende geslachten elkaar gemakkelijk vinden.

Steenmarters hebben een verlengde draagtijd van 9 maanden, als gevolg van uitgestelde implantatie: Na de bevruchting deelt de eicel zich een aantal maal en gaat dan in een rustfase. Pas rond januari nestelt de eicel zich in de baarmoeder, waarna het embryo zich vanaf eind februari - maart verder ontwikkelt.

In maart of april worden 1-4 jongen geboren. De jongen zijn dan ongeveer 10 cm groot, hebben een grijs-witte vacht en hun ogen gaan pas na 5 weken open. Ze worden 2 maanden gezoogd en vanaf 6 weken krijgen ze ook vast voedsel.

Na ongeveer 3 maanden zijn de jongen zelfstandig en leren dan onder leiding van de moeder de omgeving kennen. De geurklieren in de voetzolen van de moeder, maken het mogelijk voor de jongen om de moeder te volgen over de marterpaden. In de nazomer zoeken de jongen een eigen territorium.

Leeftijd

Steenmarters kunnen ruim 10 jaar oud worden, maar gemiddeld bereiken ze in het wild een leeftijd van 3 jaar. De waargenomen maximale leeftijd in gevangenschap is 18 jaar.