Informatie over de steenmarter

De steenmarter is bezig met een opmars in Nederland. Dit succes heeft ook een keerzijde. Want door zijn gedrag kan de steenmarter overlast veroorzaken. Het is een uitdaging hoe hiermee om te gaan. Voor het samenleven met steenmarters zijn kennis over de steenmarter en de mogelijkheden in de omgang met overlast een must.

Overlast van de steenmarter maakt veel emoties los. Dat is begrijpelijk, want doorgeknaagde autokabels en stankoverlast in huis zijn geen pretje. Nu verspreidt de steenmarter zich ook naar delen van het land waar hij al lange tijd niet meer voorkomt. En dus ook naar mensen die niet meer gewend zijn om met de steenmarter samen te leven. Gelukkig kan het wel, samenleven met de steenmarter. Veel overlast is te voorkomen, wanneer in huis of de tuin tijdig de juiste maatregelen worden getroffen.

Wanneer de vergunningverlening goed is georganiseerd - de steenmarter is namelijk beschermd door de Omgevingswet - hoeft er geen tijdverlies te zijn en kan snel worden opgetreden wanneer er toch overlast is. Er zijn diverse legale mogelijkheden om steenmarters weg te krijgen en de plek daarna ontoegankelijk te maken. Omdat de steenmarters toch ergens moeten kunnen verblijven, is het wenselijk om een alternatief aan te bieden. Denk bijvoorbeeld aan de nieuw ontwikkelde steenmarterkast. Afschot heeft geen zin (en is overigens verboden), want het territorium dat daarmee vrijkomt zal door een andere steenmarter worden ingenomen. Bovendien treedt er gemakkelijk verwarring op met de zeldzamere boommarter.

De Zoogdiervereniging wil oplossingen en ervaringen uit de praktijk verzamelen en delen.

Doordat steenmarters niet alleen in de vrije natuur, maar ook in dorpen en (buitenwijken van) steden voorkomen, leven steenmarters en mensen soms dicht bij elkaar in de buurt. In deze situatie kan het gebeuren dat marters zich op minder gelukkige plaatsen vestigen en dan voor overlast zorgen. In de meeste gevallen merken mensen weinig of niets van de aanwezigheid van een steenmarter in de omgeving. Doordat de weinige gevallen waarin er wel echt sprake is van serieuze overlast in de pers vaak breed worden uitgemeten ontstaat ten onrechte het beeld dat de aanwezigheid van een steenmarter altijd voor overlast zorgt. Maar de overlast kan er wel degelijk zijn.

Hieronder wordt ingegaan op een aantal van de meest voorkomende vormen van overlast en wordt aangegeven hoe deze overlast is te verhelpen.

Steenmarter in huis

Wanneer een steenmarter zich vestigt in een woning kan dit leiden tot geluids- en stankoverlast. De dieren kunnen zich vestigen in bijvoorbeeld ruimtes onder daken, de spouw, holle plafonds en kruipruimtes. Het kan daarbij gaan om een solitair dier, maar ook om een vrouwtje met jongen. De geluidsoverlast ontstaat doordat de dieren ’s avonds en ’s nachts rondstommelen, waarbij bewoners soms in eerste instantie aan de aanwezigheid van een inbreker denken. Stankoverlast kan ontstaan door de keutels en urine van marters. Deze worden in bepaalde hoeken van de verblijfplaats gedeponeerd in zogenaamde latrines. Een tweede vorm van stankoverlast bestaat uit de geur van oude prooiresten. Behalve geluid- en geuroverlast veroorzaakt een marter soms ook schade aan isolatiemateriaal (glaswol) of leidingen en kabels.

De beste manier om overlast te voorkomen is door er voor te zorgen dat een steenmarter de voor de soort aantrekkelijke ruimtes in een woning niet kan binnenkomen. Dit kan door alle mogelijke toegangen van dergelijke ruimtes met bijvoorbeeld gaas dicht te maken.

Heeft zich in de woning al een marter gevestigd, dan mogen de toegangen tot de verblijfsruimte(s) niet zomaar dicht worden gemaatkt. Hierdoor bestaat de kans dat een marter (al dan niet met jongen) wordt opgesloten. Je maakt je in dat geval schuldig aan een strafbaar feit. De steenmarter is een beschermde diersoort. De Omgevingswet bepaalt dat je steenmarters niet mag vangen of doden, zelfs niet als ze schade veroorzaken. Ook de verblijfplaatsen van de steenmarter zijn bij wet beschermd.

Schakel bij overlast door een steenmarter in een huis daarom altijd een deskundige in die weet hoe om te gaan met dergelijke situaties en die in het bezit is van een officiële vergunning om marters te mogen verjagen of te vangen (met als doel het ergens anders weer loslaten van het gevangen dier). Het doden van steenmarters is niet toegestaan, maar heeft ook weinig zin daar een vrijgekomen territorium weer snel door een nieuwe marter wordt opgevuld.

Steenmarters hebben een groot territorium met meerdere dagrustplaatsen. De kans dat hij langdurig in een huis verblijft is dus klein. In wat grotere tuinen kan ook een speciaal voor de steenmarter gemaakte verblijfplaats worden aangelegd. De aanwezigheid van een marter in zo’n verblijfplaats voorkomt dat een andere marter zich in jouw huis vestigt. Er zal zich namelijk nooit meer dan één marter vestigen, omdat steenmarters territoriale dieren zijn die geen soortgenoten in hun leefgebied dulden.

Steenmarter in kippenhok of volière

Steenmarters zijn gek op eieren en jonge vogels en dringen om die reden soms een kippenhok of volière binnen. Om schade in een kippenren of volière te voorkomen, dien je ervoor te zorgen dat de steenmarter niet naar binnen kan. Houdt er daarbij rekening mee dat een marter al door een gat van ongeveer 5 à 6 cm doorsnee kan kruipen. Controleer het gaas van de ren of volière op gaten en maak voor kippen een nachthok dat goed af te sluiten is. Op deze manier voorkom je ook dat een eventueel in uw omgeving levende vos de kippenren of volière kan binnendringen.

Steenmarter in de auto

Soms veroorzaken steenmarters schade aan leidingen, kabels of isolatiematerialen in het motorcompartiment van auto’s. Marters kunnen simpel via de onderkant van de auto in de motorruimte komen. Waarom marters aan leidingen en kabels knagen, is niet goed bekend. De kans op schade door een steenmarter is niet voor alle auto’s even groot. Bij moderne en duurdere auto's zijn de motorruimtes vaak beter afgeschermd. Ook zijn bij deze auto's de kabels vaak beter geïsoleerd en zijn de koppelingen van de kabels beter afgeschermd, waardoor de kans op schade kleiner is.

De kans op schade aan auto’s kan op verschillende manieren worden verkleind. Op internet rouleren allerlei (huis)middeltjes, die echter niet allemaal even goed lijken te werken. Een methode die wel goed lijkt te werken is het aanbrengen van een systeem dat elektrische schokken afgeeft als een marter op bepaalde plekken onder de motorkap komt. Wanneer dit mogelijk is, is het vaak effectief om de auto op gaas te parkeren, de steenmarters lopen daar niet graag overheen. Apparaatjes die (ultrasone) geluiden produceren en sterk ruikende middeltjes (wc-blokjes en ‘anti-martersprays’) blijken in de praktijk niet of hooguit voor korte tijd te werken.

Er is momenteel nog onvoldoende ervaring met het voorkomen van schade door de steenmarter aan auto’s. Op deze website roepen wij mensen daarom op om hun ervaringen over het voorkomen van schade te delen.

Zorgen dat je geen steenmarter in huis krijgt is het beste advies dat gegeven kan worden. Dit betekent dat alle mogelijke toegangen moeten worden afgesloten door het afdichten van gaten en kieren. Doe dit alleen wanneer de steenmarter niet in het pand aanwezig is, om insluiting te voorkomen.

Een opening van 5 cm is al voldoende voor een steenmarter om binnen te komen. Een dakpan een klein stukje optillen is niet zo moeilijk voor een steenmarter. Het is mogelijk om kippengaas aan de binnenzijde aan te brengen. Vooral bij rieten daken is dit verstandig om te doen.

Overlast om huis

Omdat overhangende takken als brug gebruikt kunnen worden, is het verstandig deze te snoeien evenals klimop en andere begroeiing. Om te verhinderen dat de steenmarter überhaupt de boom in kan klimmen om het huis te bereiken, kunnen er ook boomkragen rondom de bomen bevestigd worden. Deze zelfde kragen kunnen ook rondom een regenpijp bevestigd worden. Aangezien een steenmarter zonder problemen een ruwe bakstenen muur kan beklimmen is het verstandig deze muur ook glad te maken d.m.v. een gladde plaat. Schrikdraad aanbrengen zou ook nog een eventuele oplossing kunnen zijn.

Steenmarterkast of –hoop plaatsen

Om steenmarters een alternatief te bieden, kan een steenmarterkast of –hoop worden geplaatst. Steenmarters komen niet alleen voor in het landelijk gebied, maar ook in dorpen en (buitenwijken van) steden. Als je een wat grotere tuin of erf hebt kun je hier een marterkast ophangen of een marterhoop aanleggen. Dit helpt de steenmarter, maar kan tevens helpen voorkomen dat steenmarters hun intrek nemen in een huis.

Steenmarters zijn goede buren als het gaat om de bestrijding van muizen en ratten. Ook zal het nooit om meer dan twee marters gaan (man en vrouw), omdat steenmarters territoriale dieren zijn die geen andere soortgenoten in hun leefgebied dulden. Ook andere marterachtigen, zoals bunzing, wezel en hermelijn kunnen baat hebben bij een marterkast of -hoop. Hieronder wordt beschreven hoe je zelf zo’n marterkast of -hoop kunt maken.

Overlast in de auto

Het beste is om de auto binnen te zetten in een garage. Als dit niet mogelijk is wordt aangeraden om de auto af en toe ergens anders te parkeren of met de voorwielen in een plas te zetten. De auto op kippengaas parkeren werkt vaak ook goed; steenmarters lopen daar niet graag overheen. Het is eveneens goed om het motorblok af te sluiten met raster of kippengaas. Vermijd in ieder geval loshangende kabels, verstevig deze met kabelhulzen die bij veel garages verkrijgbaar zijn.

Commerciële producten

Er zijn tegenwoordig heel wat commerciële producten op de markt tegen steenmarteroverlast, vooral in Duitsland. Hieronder worden kort enkele mogelijkheden beschreven, maar de werking is vaak erg onduidelijk.

Voor in de auto kan er een antimarterspray of marter-away aangeschaft worden voor ongeveer € 15,-. De marterspray zou onschadelijke geur en smaakstoffen afscheiden wat een martervrije auto zou garanderen. Het is ook mogelijk om voor € 30,- een apparaatje aan te schaffen dat stroomstoten afgeeft. Daarbij zendt het apparaat geluidsgolven uit waar de marter niet tegen zou kunnen.

Binnenshuis worden veel producten aangeboden die hoogfrequente tonen uitzenden. Er zijn verschillende soorten te verkrijgen: apparaatjes op zonne-energie, op batterijen of met een stekker. Ze zijn te verkrijgen voor ongeveer € 30,-.

Voor buiten is een Garden Protector verkrijgbaar voor +/- € 55,-. Dit is een verjaagsysteem dat geluid en licht produceert om de marters op afstand te  houden.

De steenmarter werd vroeger veel bejaagd, met name om zijn pels. Halverwege de vorige eeuw kwamen er nog maar weinig steenmarters voor in Nederland. Sinds de steenmarter wordt beschermd (vanaf 1942) nemen de aantallen weer toe, met name vanaf de jaren ’80.

Om een nieuwe sterke teruggang van de populatie te voorkomen, is de steenmarter beschermd. Sommigen vinden dat de steenmarter zijn beschermde status moet verliezen, om de overlast beter te kunnen bestrijden. Dit is echter niet nodig, ook binnen de huidige regelgeving is dit mogelijk, als het maar goed georganiseerd is. Bovendien betekent het verliezen van zijn bescherming niet dat er geen steenmarters meer in Nederland zouden leven, daarvoor leven zij te verborgen en zijn zij te inventief.

Het is dus verstandiger om de kennis over de steenmarter uit te breiden en de mogelijkheden om overlast te beperken te verspreiden. Dan moeten mensen en steenmarters samen kunnen leven.

Omgevingswet

De steenmarter is in Nederland beschermd door de Omgevingswet. Deze wet beschermt de in het wild voorkomende diersoorten en plantensoorten. De regels in de Omgevingswet gaan onder andere over omgang met de steenmarter in het geval van een ruimtelijke ingreep (zoals sloop) en het verhelpen van overlast.

De steenmarter mag niet worden gedood, verwond, gevangen of daartoe opgespoord, opzettelijk verontrust of in bezit gehouden worden. Ook staat in de wet dat de vaste rust- of verblijfplaatsen niet vernield of verstoord mogen worden. Om overlast op te lossen of bij sloop van een pand waar een steenmarter in huist, is een vergunning nodig. Een vergunning kan worden afgegeven door de provincie. Maar vaak hebben gemeentes een ontheffing gekregen op basis van een door hun opgesteld beheerplan. Informeer daarnaar bij jouw gemeente.

Beleid

Gemeentes wordt geadviseerd hun verantwoordelijkheid ten aanzien van het oplossen van steenmarteroverlast proactief op te pakken. De steenmarter verspreidt zich naar het westen, dus steeds meer gemeentes krijgen met de steenmarter te maken.

Gestart kan worden met het inrichten van een meldpunt, waar burgers terecht kunnen. Zorg er voor dat een deskundige medewerker de meldingen ontvangt en afhandelt.

Daarnaast verdient het aanbeveling om een beheerplan op te stellen. Preventie en communicatie zijn hierbij de sleutelwoorden. Er zijn namelijk maatregelen te nemen om overlast te voorkomen, maar die maatregelen moeten dan wel bekend zijn. Ook moet worden uitgewerkt hoe wordt gehandeld wanneer er toch overlast optreedt. Dit kan de gemeente zelf doen, maar het kan ook worden uitbesteed.

In Friesland is bijvoorbeeld een netwerk actief dat lokaal kan adviseren en problemen verhelpen.

Marterkast

Er is nog weinig bekend over het gebruik van kasten door steenmarters. De Zoogdiervereniging heeft samen met Vivara een kast voor deze soort ontwikkeld. Deze kast is zelf te maken met behulp van onderstaande bouwtekening of te koop bij Vivara.

Van de steenmarter is bekend dat deze af en toe verblijft in voor de boommarter gemaakte kasten en in nestkasten voor de steenuil. Voor nestkasten voor de steenuil geldt dat deze vanwege hun relatief kleine formaat niet echt geschikt zijn voor meer langdurige bewoning door marters.

De marterkast kan worden geplaatst in een takkenhoop of worden opgehangen aan een boom of schuur. 

• Bouwtekening steenmarterkast (jpg)
• Aandachtspunten ophangen steenmarterkast (pdf)

Marterhoop

Wanneer je in een omgeving woont die in principe geschikt is voor marters, kan een marter-takkenhoop in de tuin een geschikte woonomgeving voor marters bieden. Als je een marter-takkenhoop in je tuin bouwt, moet deze tochtvrij en droog zijn. De hoop kan gemaakt worden van blad, stro en dergelijke.