Monitoring van de Noordse woelmuis in Noord-Holland in 2019-2021 Een onderzoek op basis van DNA uit keutels
Om de Noordse woelmuis (Alexandromys oeconomus arenicola, voorheen Microtus oeconomus arenicola) duurzaam te kunnen beschermen en behouden, heeft de provincie Noord-Holland behoefte aan informatie over de actuele verspreiding en de trend in de verspreiding van de soort in de provincie als geheel en in de afzonderlijke leefgebieden. Dat geldt met name voor de Natura 2000-gebieden die specifiek voor de Noordse woelmuis zijn aangewezen (Eilandspolder, Wormer- en Jisperveld & Kalverpolder, Polder Westzaan, Ilperveld, Varkensland, Oostzanerveld & Twiske, Oostelijke Vechtplassen en Duinen en Lage Land Texel). Om te komen tot een provinciaal meetnet Noordse woelmuis in Noord-Holland heeft de Zoogdiervereniging eerder een advies opgesteld, waarin een aantal opties zijn genoemd voor de opzet en monitoring (Bekker & La Haye 2017). De provincie heeft ervoor gekozen om de Noordse woelmuis alleen in de Natura 2000-gebieden te monitoren.
Het huidige leefgebied van de Noordse woelmuis in Noord-Holland kan globaal opgedeeld worden in drie deelgebieden. Op Texel was de Noordse woelmuis tot in de jaren tachtig de enige woelmuissoort, maar sindsdien hebben Aardmuis (Microtus agrestis) en Rosse woelmuis (Myodes glareolus) het eiland gekoloniseerd. In Noord-Holland Noord (hiermee wordt in dit rapport bedoeld het gebied ten noorden van het Noordzeekanaal, maar zonder Texel) komt de Noordse woelmuis voor in aanwezigheid van slechts één concurrerende woelmuissoort, de Veldmuis (Microtus arvalis). Buiten het leefgebied van de Noordse woelmuis in Noord-Holland Noord komt in de duinen en langs de noordelijke rand van Amsterdam sinds ca. 2010 Rosse woelmuis voor (gegevens Zoogdiervereniging). In de Oostelijke Vechtplassen komen naast de Noordse woelmuis ook Veldmuis, Aardmuis en Rosse woelmuis voor.
Van deze soorten is de Aardmuis de grootste concurrent voor de Noordse woelmuis, omdat beide soorten in aanwezigheid van de Veldmuis een voorkeur hebben voor meer structuurrijke, vochtige vegetaties. De Veldmuis heeft een voorkeur voor lagere, grazige vegetaties en is daardoor een minder grote concurrent voor de Noordse woelmuis. De Rosse woelmuis is een derde concurrerende soort. Ook deze soort komt vooral voor in een structuurrijke vegetatie.
In dit rapport worden ontwikkelingen in de verspreiding van de Noordse woelmuis in NoordHolland in de periode 2019-2021 in beeld gebracht door op een groot aantal locaties keutels van woelmuizen te verzamelen en via de eDNA-methodiek na te gaan of deze van de Noordse woelmuis afkomstig zijn. Door het verzamelen van keutels kan per deelgebied / locatie worden bepaald of de Noordse woelmuis ter plekke voorkomt of niet. Ook kan worden vastgesteld of er concurrerende soorten woelmuizen (Aardmuis, Veldmuis of Rosse woelmuis) voorkomen, die het voortbestaan van de Noordse woelmuis in Noord-Holland kunnen bedreigen.
