Amerikaanse nerts
De Amerikaanse nerts (Neovison vison) behoort tot de familie van de marterachtigen. Hij heeft een chocoladebruine tot zwarte vacht met een witte vlek die loopt van zijn keel tot de onderlip. De Amerikaanse nerts komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika en is voor de pelsdierfokkerij ingevoerd in Europa. Ontsnapte of losgelaten amerikaanse nertsen hebben een sterk negatief effect op de inheemse europese nerts (die overigens in Nederland is uitgestorven).
De Amerikaanse nerts heeft een chocoladebruine tot zwarte vacht. De kin heeft een witte vlek die loopt van zijn keel tot de onderlip. Soms heeft hij op de borst en liezen witte vlekjes en oudere dieren kunnen dit ook op de nek en flanken hebben. Andere kleurvariëteiten komen voor, dit zijn nazaten van de pelsdierfokkerijen (zilvergrijs, beige, etc). De Amerikaanse nerts is slank en heeft korte pootjes. Zowel de achtervoeten als voorvoeten hebben vijf tenen met elk een scherpe nagel. Tot halverwege zijn tenen heeft hij zwemvliezen. Zijn staart is behaard. De kop is klein met donkere ogen en zijn oren zijn klein en staan dicht tegen de kop aan. De neusspiegel is roze-bruin met lange lichtgekleurde snorharen.
Afmetingen
lengte kop-romp: mannetjes 35-44 cm en vrouwtjes 32-37 cm
lengte staart: 13,5-22 cm
gewicht: mannetjes 750-1990 g en vrouwtjes 490-730 g
Mannetjes zijn duidelijk groter dan vrouwtjes.
Leefgebied en verspreiding
Het oorspronkelijke leefgebied van de Amerikaanse nerts is Noord-Amerika. Hij is na 1920 voor de pelsdierfokkerij ingevoerd in Europa en later hebben ontsnapte exemplaren zich plaatselijk goed weten te handhaven. Hij komt nu voor in Noord-Scandinavië, IJsland, Groot-Brittannië, Ierland, Frankrijk, Spanje, Duitsland, Polen en Rusland. Ook in Nederland zijn er door het hele land verwilderde Amerikaanse nertsen gevangen, maar het is onduidelijk of de soort zich hier ook voortplant in het wild.
De Amerikaanse nerts leeft in bebost gebied en grasland nabij water, zowel langs langzaam stromende rivieren en beken als meren en moerassen. Ook aan de kust is hij te vinden.
Na het sluiten van de nertsenfarms in Nederland in 2021 is het aantal meldingen van de Amerikaanse nerts sterk teruggelopen tot minder dan 10 meldingen per jaar. Een sterke aanwijzing dat de 'populatie' in Nederland vooral uit ontsnapte nertsen bestond. De verwachting is dat de soort binnen afzienbare tijd niet meer in Nederland zal voorkomen, wat wellicht mogelijkheden biedt voor de herintroductie van de Europese nerts.
Leefwijze en voedsel
De Amerikaanse is voornamelijk 's nachts actief, maar ook wel overdag (met name zogende vrouwtjes). De perioden van activiteit worden bepaald door het ritme van zijn prooidieren en in kuststreken door het eb- en vloedritme.
De Amerikaanse nerts is een roofdier en eet uitsluitend dierlijk voedsel. Hij vangt zijn voedsel vooral in of nabij het water. Hij is een echt waterdier en een uitstekende zwemmer. Hij ligt graag op de loer voor prooien onder water en duikt deze na waarbij hij 5 tot 20 seconden onder water kan blijven. Zijn belangrijkste prooidieren zijn knaagdieren zoals muskusrat en woelrat. Verder jaagt hij op rivierkreeften, vissen, (water)vogels, konijnen, muizen, reptielen als slangen en schildpadden, kikkers, padden, weekdieren en regenwormen. Mannetjes eten meestal grotere prooien dan vrouwtjes en vrouwtjes vangen vaker prooien in het water. Mannetjes eten vaak konijnen die ze tot in hun hol najagen.
Waar de nerts de prooi heeft gevangen, eet hij hem op. Af en toe legt hij in of bij zijn hol voedselvoorraden aan, dit doet hij vooral in de voortplantingstijd. Zo kan hij een voorraad aanleggen van kikkers, padden of salamanders die met een rugbeet verlamd zijn. Zo blijven ze nog lange tijd ‘vers’. Deze beten in de rug of kop zijn meestal goed te zien.
Territorium en verblijfplaats
De Amerikaanse nerts leeft solitair en heeft een territorium dat zich voornamelijk langs oevers van water uitstrekt. Afhankelijk van de kwaliteit van een leefgebied is een territorium 1-5 ha groot. In gebieden met voldoende voedsel is een territorium bijvoorbeeld 1 km lang en in armere gebieden is het 5 km lang. Het territorium van een mannetje overlapt vaak met dat van enkele vrouwtjes. Het territorium wordt gemarkeerd met een geur uit de anale klieren. De mannetjes zijn, vooral in de paartijd, agressief tegenover andere mannetjes. Territoriumgevechten vinden vooral plaats in de late zomer en herfst, wanneer de jonge dieren rondtrekken op zoek naar een eigen territorium.
De Amerikaanse nerts heeft zijn verblijfplaats vlakbij het water. Dit is vaak een verlaten hol van een bruine rat, muskusrat, woelrat of bever, die hij verder uitbreidt met pijpen tot boven de waterlijn. Maar hij kan ook zelf een hol graven. De holen bevinden zich vaak onder boomwortels aan de oever. In erg vochtige terreinen maakt de Amerikaanse nerts soms bovengronds een hol in een boomholte, stapelmuren, vogelnest of onder een omgevallen boom. Ook konijnenholen worden gebruikt, nadat eerst het konijn zelf is opgegeten. De diameter van de holen is doorgaans 5 tot 7 cm. In zijn territorium heeft hij meerdere holen, die vaak 200-500 meter uit elkaar liggen. In de winter kan de Amerikaanse nerts een verblijfplaats hebben onder een vermolmde vloer van een oude schuur, vissershut of boothuis. Hij maakt hier gebruik van omdat deze plek dan warmer is.
Voortplanting en leeftijd
De paartijd van de Amerikaanse nerts duurt van februari tot april (in koudere streken tot mei). De mannetjes gaan dan op zoek naar een vrouwtje en paren met meerdere vrouwtjes. Een mannetje probeert een vrouwtje verschillende dagen voor zichzelf te houden, maar soms paart zij met meerdere mannetjes. Bij het paren worden vrouwtjes stevig met de tanden in haar nek vastgehouden, wat soms leidt tot open wonden met infecties of zelfs de dood tot gevolg. De Amerikaanse nerts kent een verlengde draagtijd en is qua duur afhankelijk van de paardatum. Hoe warmer het is, hoe korter de draagtijd.
Na een draagtijd van 6-11 weken, worden in april en mei meestal 3-7 (1 tot 12) jongen geboren. De jongen wegen acht tot tien gram bij de geboorte. De jongen komen ter wereld in een nest, bedekt met haar, veren en droge plantendelen. Dit nest ligt vaak in een hol onder boomwortels of tussen de rotsen. Alleen de moeder zorgt voor de jongen. Ze verdedigt het nest en brengt de jongen voedsel. Na vijf weken gaan de ogen van de jongen open en na vijf tot zes weken worden de jongen gespeend. De moeder leert de jongen jagen tot ze een week of tien oud zijn. In juli-augustus, na 13 à 14 weken zijn de jongen zelfstandig en na tien tot elf maanden zijn ze geslachtsrijp. De Amerikaanse nerts kan 6-7 jaar oud worden, maar de meeste dieren worden niet ouder dan 2-3 jaar.
Het is niet duidelijk of de Amerikaanse nerts zich in Nederland voortplant en er hierdoor een duurzame populatie is ontstaan. In vele andere Europese landen hebben zich wel duurzame populaties gevestigd. Mogelijke verklaringen zijn de intensiteit van de muskusrattenbestrijding in Nederland en belasting door PCB’s. De soort valt namelijk regelmatig ten prooi aan muskusratvallen en ook aan visfuiken. Vervuiling van het water, door onder andere PCB’s en metalen, heeft een negatieve invloed op de voortplanting.
Ook vallen er veel verkeersslachtoffers vooral onder de jonge mannetjes die ver wegtrekken op zoek naar een eigen territorium. De belangrijkste natuurlijke vijanden van de Amerikaanse nerts zijn de vos, roofvogels, honden en de mens. Omdat de Amerikaanse nerts een exoot is, wordt hij bestreden. De Amerikaanse nerts is op grond van leefgebied en voedselvoorkeur mogelijk een concurrent van de otter en de bunzing.
Geluid
De Amerikaanse nerts maakt niet veel geluid. Als hij in het nauw gedreven is, laat hij een schrille kreet horen. Bij gevechten om de dominantie maken mannetjes schreeuw- en sisgeluiden. Een mannetje, dat op zoek is naar een vrouwtje, maakt een binnensmonds, klokkend geluid.
Vraatsporen
Vraatsporen van de Amerikaanse nerts kunnen te vinden zijn op resten van prooidieren. Hij vreet eerst de kop aan, eet dan de buikholte leeg en laat het spierweefsel achter. Vraatsporen op padden zijn afgestroopte huiden en afgebeten koppen. Net als de bunzing kan de Amerikaanse nerts de huid van padden intact afstropen. Ook laat de Amerikaanse nerts wel eens visresten achter, maar deze zijn weinig karakteristiek. Een ander spoor van de Amerikaanse nerts is sterrenschot (door verteringsap of vocht opgezwollen hoopje wit of transparante gelei met eitjes van kikkers of padden, achtergelaten of uitgespuugd door predator na het eten van een vrouwelijke kikker of pad).
Uitwerpselen
Uitwerpselen van de Amerikaanse nerts zijn 5-8 cm lang en meestal minder dan 10 mm dik. Vere exemplaren zijn glimmend donkergroen of grijsgroen tot bruinzwart of zwart. Oudere exemplaren zijn grijzer of geelwit van kleur. Ze zijn cilindervormig en aan een uiteinde puntig. Soms zijn ze geleiachtig en na het eten van vis- of kreeftachtige bevatte ze visschubben en schaalfragmenten. Ze hebben een onaangename geur.
Loopsporen
Pootafdrukken van een Amerikaanse nerts zijn 25-35 mm breed en 25-32 mm lang, waarbij de voorvoet iets kleiner is dan de achtervoet. De afstand tussen verschillende pootafdrukken is bij sprongengalop 40-69 cm. De Amerikaanse nerts beweegt zich vooral viersprongsgewijs voort. Soms is een sleepspoor van de staart te zien.
In sneeuw op hellende vlakken, kan de Amerikaanse nerts een soort glijbanen in de sneeuw maken. Deze gaan vaan over het talud het water in en zijn circa 15 cm breed. Ze onderscheiden zich van glijbanen van de otter die 20 tot 30 cm breed zijn.
Waarnemingen doorgeven
Rode Lijst NL (2020): niet vermeld
Rode Lijst NL (2009): niet vermeld
Rode Lijst NL (1994): niet vermeld
Wnb: niet vermeld
Habitatrichtlijn (1992): niet vermeld
Conventie van Bern (1982): niet vermeld
- Nederlands Soortenregister
- Wetgeving en beleid
- IUCN Red List
- Standpunt exoten
Klasse: Mammalia (Zoogdieren)
Orde: Carnivora (Roofdieren)
Familie: Mustelidae (Marterachtigen)
Geslacht: Neovison
Soort: Neovison vison
-
2022 Kijk op Exoten
Kijk op Exoten 39
-
2021 Rapportages onderzoek (pdf)
Risicobeoordeling van de potentiële rol van vrijlevende dieren bij de SARS-CoV-2 verspreiding tussen nertsenbedrijven
-
2021 Rapportages onderzoek (pdf)
Eindrapport ‘Onderzoek naar besmettingsroutes van SARS-CoV-2 op nertsenbedrijven’
-
2017 Kijk op Exoten
Kijk op Exoten 21
-
2017 Kijk op Exoten
Kijk op Exoten 18
-
2014 Tijdschrift Lutra (pdf)
Lutra 57-2 2014
-
2014 Losse artikelen - Lutra (pdf)
Lutra 57(2)_Hlavacova & Hlavac_2014
-
2014 Losse artikelen - Lutra (pdf)
Lutra 57(1)_Dekker & Hofmeester_2014
-
2014 Tijdschrift Lutra (pdf)
Lutra 57-1 2014
-
2012 Rapportages onderzoek (pdf)
2012.16 Rapportage Amerikaanse nerts EINDRAPPORT 2013 170613
-
2012 Tijdschrift Zoogdier (pdf)
Zoogdier / jaargang 23 / nr. 4 / winter 2012
-
2012 Kijk op Exoten
Kijk op Exoten 1
-
2007 Losse artikelen - Lutra (pdf)
Lutra 50(2)_Broekhuizen et al_otter_2007
-
1993 Tijdschrift Zoogdier (pdf)
Zoogdier / jaargang 04 / nr. 3 / september 1993
-
1992 Tijdschrift Zoogdier (pdf)
Zoogdier / jaargang 03 / nr. 4 / december 1992
-
1992 Tijdschrift Zoogdier (pdf)
Zoogdier / jaargang 03 / nr. 1 / maart 1992
-
1990 Tijdschrift Zoogdier (pdf)
Zoogdier / jaargang 01 / nr. 1 / april 1990