Informatie over vleermuizen in en rondom het huis

Een deel van de in Nederland voorkomende vleermuissoorten wonen graag in gebouwen. Sommige gebruiken de spouwmuur als verblijfplaats, andere zitten liever onder dakpannen. Een paar soorten wonen graag op zolders waar bijna niemand komt. De meeste eigenaren van die gebouwen merken daar helemaal niets van.

Mensen die – meestal bij toeval - ontdekken dat ze vleermuizen in huis hebben verwachten vaak allerlei problemen. Toch komt overlast door vleermuizen zelden voor. Zelfs bij vleermuiskolonies hoeft geen overlast op te treden:

• vleermuizen 'hangen' alleen in bestaande ruimten: ze maken zelf geen ruimten, knagen niet aan materialen en maken geen nest;
• vleermuizen brengen geen parasitaire ziekten over op mensen of huisdieren. Vleermuizen hebben wel parasieten (bijvoorbeeld vleermuisluizen), maar deze zijn zo aangepast aan vleermuizen dat ze niet in jou of je huisdier geïnteresseerd zijn;
• vleermuizen planten zich heel langzaam voort: vleermuizen krijgen slechts 1 jong per jaar en niet alle vleermuizen krijgen jaarlijks een jong. Een kolonie groeit dus ook maar heel langzaam;
• vleermuizen vormen alleen kolonies in de kraamperiode (circa half mei-juli). Tijdens deze periode gebruiken ze meestal meerdere gebouwen als verblijfplaats. Ze zullen dus slechts kort in je huis aanwezig zijn;
• vleermuizen verspreiden zelden een geur; alleen als een grote kolonie een nogal ongelukkige plek uitkiest als kolonieplaats kan geuroverlast voorkomen.

Meer informatie over vleermuizen in huis vind je in deze folder.

Als je overlast van vleermuizen ervaart, of als je merkt dat er een vleermuizen in je huis (of bedrijfspand wonen), en je maakt je daar zorgen over; neem dan contact op met een vleermuisdeskundige in de buurt. Hij of zij kan je vragen beantwoorden. In geval van overlast kan hij/zij kijken hoe de overlast kan worden gestopt, zonder de vleermuizen te schaden. Ga nooit zelf aan de slag om in- of uitvliegopeningen van vleermuizen dicht te maken. Behalve dat vleermuizen en hun verblijfplaatsen wettelijke beschermd zijn, is de kans groot dat door het dichtmaken de overlast groter wordt, of andere overlast ontstaat.

Als je op de grond een vleermuis vindt, dan is er meestal iets met die vleermuis aan de hand. Het dier kan ziek zijn, verzwakt door gebrek aan eten of water, of door een aanrijding of aanval gewond zijn. Hoewel hondsdolheid bij vleermuizen in Nederland heel erg zeldzaam is, moet je toch altijd voorzichtig zijn. Raak daarom het dier niet met je handen aan. Om het dier veilig te stellen kun je het beste een doosje of potje over de vleermuis zetten, er een stevig stukje karton onder schuiven, en het geheel omdraaien. Zie ook onderstaand filmpje.

Lukt het niet, kijk dan of je wel een doosje over de vleermuis kunt zetten. Dan is het dier buiten bereik voor katten en vogels.

• De vleermuis is levend maar verzwakt of gewond: 
  Pak een schoenendoos of iets dat daarop lijkt, en maak kleine gaatjes in de deksel. Leg in een hoekje van de doos een schoteltje of jampotdeksel met daarop een natgemaakte propje keukenpapier (zodat de vleermuis niet uitdroogt). Zet het bakje waarin je de vleermuis hebt gevangen (zie het filmpje bij de vraag hierboven) ondersteboven in de schoenendoos en trek het kartonnetje er onderuit. Doe de deksel op de doos. Zet de doos op een plek waar deze veilig is voor huisdieren. Zet de doos niet in de zon. Bel een vleermuizenopvang of vleermuisdeskundige bij u in de buurt. Hij of zij zal de vleermuis komen ophalen of instructies geven waar de vleermuis naar toe kan worden gebracht. Als er bij jou geen deskundige in de buurt is, zijn soms ook dierenambulances bereid een vleermuis op te halen.
   
• De vleermuis beweegt niet meer en is waarschijnlijk dood:
  Vang de vleermuis zoals hierboven beschreven en kijk goed of de vleermuis nog beweegt. Onderkoelde vleermuizen kunnen heel traag zijn en dood lijken. Bel een vleermuizenopvang of vleermuisdeskundige bij jou in de buurt. Hij of zij zal de vleermuis ophalen of instructies geven over wat met de vleermuis te doen. Ook dode vleermuizen kunnen nog belangrijk zijn voor onderzoek.

Heel af en toe komt het voor dat een vleermuis een verkeerde afslag neemt, en per ongeluk in een woon- of werkruimte terechtkomt. Je treft dan bijvoorbeeld thuis, of op het werk, een rondvliegende vleermuis aan. Of een vleermuis die stilletjes aan de muur of in de gordijnen hangt. Blijf vooral rustig. We kunnen ons voorstellen dat zo’n rondvliegende vleermuis erg spannend is, maar er is geen reden tot paniek. De vleermuis zal echt niet tegen je aan vliegen. Ook vliegen vleermuizen niet in je haren. Je kunt de volgende zaken doen om de vleermuis weer buiten te krijgen:

Zet ramen en deuren naar buiten open

Doe als eerste de deuren naar andere woonruimten dicht zodat je zeker weet dat de vleermuis niet naar een andere woonruimte kan vliegen. Zet in de ruimte waar de vleermuis vliegt een raam of buitendeur open. Wacht geduldig tot de vleermuis de weg naar buiten heeft gevonden, dit kan een hele tijd duren. Je kunt daarbij gerust in een hoekje van de kamer gaan zitten om in de gaten te houden of de vleermuis ook echt naar buiten vliegt.

Als de vleermuis niet zijn of haar weg naar buiten vindt, wacht dan geduldig tot de vleermuis ergens landt

Meestal is dat op de muur of in de gordijnen. Als de vleermuis daar vrij hangt (je ziet de vleermuis) wacht dan 10-15 minuten tot de vleermuis tot rust is gekomen. Probeer niet de vleermuis met je handen te pakken, maar zet er rustig een doosje of potje overheen. Schuif er een stevig stukje karton onder en keer het geheel om (zie het filmpje hierboven). Ga dan met het doosje of potje naar buiten. Zoek een hoog gelegen oppervlak zoals het tafelblad van een tuintafel, en keer daar het potje om. Een gezonde vleermuis zal redelijk snel wegvliegen. Als de vleermuis na 15 minuten nog niet weg is, vang dan de vleermuis opnieuw. Volg de instructies zoals vermeld bij de vraag 'Wat moet ik doen met een gevonden vleermuis?'

Als de vleermuis binnen stilletjes aan de muur hangt

Probeer niet de vleermuis met je handen te pakken, maar zet er rustig een doosje of potje overeen. Schuif er een stevig stukje karton onder en keer het geheel om (zie het filmpje bij de vraag 'Hoe kan ik een verdwaalde of gewonde vleermuis veilig vangen?'). Ga dan met het doosje of potje naar buiten, zoek een hoog gelegen oppervlak zoals het tafelblad van een tuintafel, en keer daar het potje om. Een gezonde vleermuis zal snel wegvliegen. Als de vleermuis na 15 minuten nog niet weg is, volg dan de instructies zoals vermeld bij de vraag 'Wat moet ik doen met een gevonden vleermuis?'

Als de vleermuis ergens in of achter wegkruipt, bijvoorbeeld in de gordijnen, achter een schilderij of kast

Laat dan de vleermuis daar gewoon zitten. Meestal komen ze tot rust en blijven ze daar een hele tijd zitten. Sluit deuren naar andere woonruimten zodat zeker is waar de vleermuis is. Bel vervolgens een vleermuisdeskundige bij u in de buurt. Hij of zij zal de vleermuis komen ophalen of instructies geven over wat met de vleermuis te doen.

Durf je niet bij de rondvliegende vleermuis in de kamer te blijven? Of de vleermuis met een potje of doosje te vangen? Dat is niet erg.

Doe deuren naar andere woonruimtes dicht, zodat de vleermuis niet naar een andere kamer kan vliegen. Bel dan een vleermuisdeskundige bij u in de buurt. Je vindt hem of haar op deze website. Hij of zij zal je komen helpen de vleermuis buiten te zetten. Het zijn echter allemaal vrijwilligers en ze kunnen niet altijd meteen komen.

Vleermuiskeuteltjes lijken een beetje op muizenkeuteltjes. Maar omdat vleermuizen alleen insecten eten zijn hun keuteltjes veel droger en losser van structuur. Keuteltjes van vleermuizen vallen als stof uit elkaar als je ze tussen je vingers uit elkaar wrijft. In de keuteltjes van vleermuizen zijn ook glinsteringen te zien; de resten van kevers en andere insecten. Die van muizen zijn vrij hard en brokkelig, en als ze wat ouder zijn ook heel moeilijk kapot te wrijven. Keuteltjes met witte delen zijn van vogels (vaak ook met spetters erbij). Gekromde keuteltjes met alleen insectenresten zijn van spitsmuizen. Natuurlijk na deze test je handen wassen!

Als je het voor de eerste keer ontdekt, of maar heel af en toe:

Ruim de keuteltjes gewoon op, en wacht af of het nog een keer gebeurt. Je kunt vleermuiskeuteltjes gewoon opvegen en in de vuilnisbak of tuin gooien (hele goede mest!). Heb je vleermuiskeuteltjes aangeraakt, was dan even goed je handen, zoals je ook zou doen na het aanraken van poep van andere dieren.

Als je steeds opnieuw binnen vleermuiskeuteltjes vindt:

Dan is er óf per ongeluk een vleermuis binnen terecht gekomen, óf er woont een groep vleermuizen in het dak, op de zolder of in de spouw. De keuteltjes vallen dan door een kier naar binnen. Zoek dan contact met een lokale vleermuisvrijwilliger. Die kan je helpen met het vinden van de oorzaak en kijken hoe voorkomen kan worden dat keuteltjes naar binnen vallen. Probeer niet de vleermuizen te verjagen of een verblijfplaats af te sluiten. De kans is dan namelijk groot dat je meer overlast gaat ervaren. Bovendien zijn vleermuizen erg nuttig en wettelijk beschermd.

Als je steeds opnieuw buiten veel vleermuiskeuteltjes vindt:

Als je op een vensterbank, of onder een raam of muur steeds veel vleermuiskeuteltjes vindt, dan zit daar boven ergens de ingang van een verblijfplaats van vleermuizen. Bijvoorbeeld in de spouw, achter gevelbetimmering of in het dak. Zoek dan contact met een lokale vleermuisvrijwilliger. Die kan kijken hoe de overlast verminderd kan worden. Probeer niet de vleermuizen te verjagen of een verblijfplaats af te sluiten; de kans is dan namelijk groot dat je meer overlast gaat ervaren. Bovendien zijn vleermuizen erg nuttig en beschermd.

Met normale hygiëne-maatregelen zijn vleermuiskeuteltjes geen gevaar voor je gezondheid. Vleermuiskeuteltjes is vleermuispoep, en zoals met de poep van alle dieren kunnen daar darmbacterieën in zitten. In Nederland en Europa is onderzoek gedaan naar het voorkomen van virussen in keuteltjes van vleermuizen. Daarbij zijn diverse vleermuisspecifieke virussen gevonden, maar geen virussen waarvan bekend is dat mensen er ziek van worden. Zoals je altijd doet als je poep hebt opgeraapt of opgeruimd: was daarna goed je handen.

We krijgen regelmatig vragen over of histoplasmose-schimmels op vleermuiskeuteltjes. Deze schimmels kunnen in tropisch warme en vochtige omgevingen gaan groeien op grote hoeveelheden uitwerpselen van vleermuizen of vogels. Denk bijvoorbeeld aan een berg van uitwerpselen in een door duizenden vleermuizen of zwaluwen bewoonde grot in een tropisch regenwoud. Op dat soort plekken kun je door inademing van de sporen van die schimmels de longaandoening histoplasmose ontwikkelen. In Nederland en Europa zijn echter geen gevallen van histoplasmose-schimmels op uitwerpselen van vleermuizen bekend. Bij de ophoping van uitwerpselen van vleermuizen op zolders of in spouwmuren hoef je dus niet bang te zijn voor de groei van deze schimmels.

Bezoek je een ruimte om daar een flinke berg vleermuiskeuteltjes op te ruimen, draag dan een mondkapje of stofmasker. Oude vleermuiskeuteltjes vallen als zeer fijn stof uit elkaar.