Probleemwolf of probleemsituatie?

In het Algemeen Dagblad van zondag 14 februari jl. stond het nieuwsbericht dat in Duitsland een wolvin is doodgeschoten. Het afschieten gebeurde met toestemming van het ministerie van Milieu van de deelstaat Nedersaksen. Dit ministerie gaf in maart 2020 een vergunning af voor het doodschieten van een mannelijke wolf (GW1111m). Dit nieuwsbericht roept veel vragen op. Vragen die we graag in dit bericht willen beantwoorden.

Situatie bij Herzlake, Duitsland

Wat was er aan de hand? De wolf maakte deel uit van het zogenaamde Herzlake-roedel in Emsland in de deelstaat Nedersaksen. Dit roedel zou verantwoordelijk zijn voor het doden van ruim 500 schapen. Volgens het bericht werden hierbij ook schapen gedood die achter een wolfwerend raster stonden of deel uitmaakten van kuddes die beschermd werden door kuddebewakingshonden. Het ministerie van Milieu van Nedersaksen gaf in maart 2020 een ontheffing af om de mannelijke wolf (GW1111m)  te doden. Onder verantwoordelijkheid van de districtsjagermeester is een wolf afgeschoten. Het NLWKN (Niedersächsischen Landesbetriebs für Wasserwirtschaft, Küsten- und Naturschutz – in ons land WENR) moet nu vaststellen om welke wolf het gaat. Waarschijnlijk gaat het om een wolvin uit de roedel, wat betekent dat de verkeerde wolf met de verleende vergunning is gedood. 

Wat is een probleemwolf

De Europese Habitatrichtlijn stelt dat de wolf in Europa een beschermde diersoort is. Afschieten mag alleen als grondig is vastgesteld dat er geen andere bevredigende oplossing is. In 2019 bekrachtigde het Europese Hof van Justitie deze richtlijn nog toen Finland toestemming gaf om wolven te doden. 

Ontheffingsbesluiten moeten duidelijk en precies aangeven welk doel daarmee is gediend, en gebaseerd zijn op wetenschappelijke gegevens, zegt het hof. Alleen wijzen op mogelijke problemen die de wolven kunnen veroorzaken is onvoldoende. Het voorzorgsprincipe in de richtlijn schrijft verder voor dat voordat toestemming wordt gegeven, eerst duidelijk moet zijn hoe het staat met de populatie en de gevolgen die het doden van exemplaren heeft. Als hier onzekerheid over is, mag geen ontheffing worden gegeven. Hiervan mag alleen worden afgeweken in geval van acute veiligheidsrisico’s voor mensen. 

Kort gezegd: alleen in het geval van een ‘probleemwolf’ kan een ontheffing worden aangevraagd. Er is alleen een groot verschil tussen een probleemsituatie en een probleemwolf. In een analyse door de Zoogdiervereniging voor het Vlaamse Agentschap Natuur & Bos is beschreven hoe in zes Europese landen (Polen, Italië, Zweden, Frankrijk, Duitsland en Nederland) dit is gedefinieerd. 
 

Tabel 1 Nederlandse definities van probleemsituatie versus probleemwolf (bron: Interprovinciaal Wolvenplan 2019)

Als er sprake is van een probleemwolf en er toestemming wordt gegeven, dan kan die betreffende wolf worden gedood. De vraag is alleen: was er in Emsland sprake van een probleemwolf?

Bewijzen

In ons land monitort BIJ12 schade door wolven aan eigendommen van dierhouders. Ook in Duitsland gebeurt dat, al is dit per deelstaat geregeld. De schade die wolven in Nedersaksen veroorzaakten, staat in de bijgevoegde tabel. In de tabel zijn de schadegevallen te zien van 9 november 2008 t/m 8 februari 2021. Van alle dieren die zijn gedood, is in 61% van de gevallen bewezen dat het om een wolf gaat. In veel van de gevallen is er geen bewijs voor een aanval van een wolf. In veel gevallen is zelfs niet bewezen dat er een wolfwerende omheining aanwezig was. Een hoogte van 1.20 meter (zoals gesteld in het AD-bericht) maakt de omheining nog niet wolfwerend.

Ook wordt gesteld dat de wolf meermaals heeft gesprongen. Voor deze aanname wordt geen bewijs geleverd. Dit bewijs is noodzakelijk om aan te tonen dat je voldoet aan de eis dat er geen andere oplossing beschikbaar is, dan ontheffing aan te vragen. Wel is in binnen- en buitenland bekend dat het juist plaatsen van preventieve maatregelen een uitdaging kan blijken. In Nederland ondersteunen vrijwilligers van Wolf Fencing Nederland dierhouders hierbij, in Duitsland ondersteunen vrijwilligers de dierhouders via WikiWolves.

Met deze gegevens in het achterhoofd, lijkt het voorbarig om te spreken van een probleemwolf. Daarbij is het nog niet zeker of de geschoten wolvin de ‘probleemwolf’ is. Dat moet blijken uit DNA-onderzoek. Als blijkt dat niet de probleemwolf is afgeschoten, is dat een overtreding van de Habitat Richtlijn. Daarnaast, als bijvoorbeeld de moeder uit de roedel is afgeschoten, kan de roedel uit elkaar vallen en levert dat op langere termijn nog veel meer problemen op. De jaarlingen kunnen gaan zwerven en zoeken hierbij een makkelijke prooi. 

Kritiek

Het WWF Duitsland en de NABU (Duitse Vereniging voor Natuurbehoud) bekritiseren de gekozen oplossing. In plaats van dierenhouders te wijzen op kuddebeschermingsmaatregelen, wordt nu de suggestie gewekt dat afschot een snelle en eenvoudige oplossing is voor het probleem. Het WWF wil dat de deelstaat transparanter is over het gekozen beleid, de NABU heeft een klacht ingediend bij de EU omdat Nedersaksen zich verzet tegen de huidige EU- en federale wetgeving.

Wij volgen deze gang van zaken op de voet en zijn benieuwd naar de uitspraak van het Europese Hof.