Lynx

Leefgebied en verspreiding

Oorspronkelijk kwam de lynx in het grootste gedeelte van Europa voor, van Frankrijk en de Pyreneeën tot de Balkan en Noord- en Centraal-Azië, van het Himalayagebergte tot Siberië en Scandinavië. In West-Europa is de soort echter in de loop van de vorige eeuw verdwenen door jacht, verlies van habitat en intensieve bestrijding. Men dacht dat hij schade zou aanrichten aan de wildstand en de veestapel, maar dat is niet waar. Maar ook de pels was zeer gewild.

In de laatste decennia van de vorige eeuw is de lynx met succes geherintroduceerd in delen van Zwitserland, Frankrijk, Duitsland, Tsjechië, Oostenrijk en voormalig Joegoslavië waardoor hij in de meeste landen van Centraal-Europa weer aanwezig is, zij het in kleinere aantallen dan voorheen.
Er zijn geen bewijzen dat de lynx vroeger ook in Nederland voorkwam, maar waarschijnlijk is het wel. Af en toe zijn is de soort gemeld in Limburg, maar de soort is nooit met zekerheid aangetoond. De gevonden prenten die van lynx afkomstig zouden zijn, kunnen ook van een hond zijn geweest. In aangrenzend België is zijn aanwezigheid met meer zekerheid vastgesteld.

De lynx komt voornamelijk voor in berg- of heuvelachtig terrein in grote aaneengesloten bosgebieden van afwisselende samenstelling . Hij heeft een voorkeur voor volwassen, dichtbegroeide naaldwouden en gemengde bossen, met veel bomen en een dichte ondergroei. In de bergen komt hij voor tot de boomgrens (2000-2500 meter).

Leefwijze en voedsel

Lynxen leven solitair. Je kunt alleen een moeder samen met haar jongen aantreffen, of in de paartijd een mannetje en een vrouwtje. Meestal zijn ze ’s nachts en in de schemering actief, maar soms ook overdag.

Lynxen zijn territoriaal; elk individu heeft een eigen territorium waaruit hij andere lynxen van hetzelfde geslacht verjaagt. Mannetjes hebben gemiddeld grotere territoria, die precies overlappen met die van één of twee vrouwtjes. De grootte van een individueel territorium varieert sterk en kan enorm groot zijn, tot wel 200.000 ha! In Midden-Europa tussen 10.000 en 40.000 ha, in het noorden van Scandinavië tot meer dan 100.000 ha. Ieder nacht verplaatst een lynx zich over een grote afstand (3,5 tot wel 19 km). Alleen als hij een grote prooi heeft gevangen, blijft hij enkele dagen in de buurt en blijft bij de prooi tot deze op is.

Het dier is prima aangepast aan het leven in gebieden met een sneeuwlaag tot 50 cm dikte. De lynx heeft behoefte aan voldoende dekking en verkiest daarom boslandschap afgewisseld met open plekken, rotshellingen en moeraszones om te jagen. Als schuilplaats gebruikt de lynx rotsspleten of verhoogde plekjes vaak op een zuidhelling. Hij rust soms op de kale bodem of in de sneeuw. Als geboorteplaats wordt een rotsholte, omgevallen bomen of overhangende rots gebruikt.
Lynxen markeren hun leefgebied door het spuiten van urine, zogenaamde geurvlaggen. Daarvoor gebruikt hij opvallende plekken, zoals boomstronken en uitstekende rotsen.

De lynx is een carnivoor en gespecialiseerd in het vangen van kleine hoefdieren zoals ree, gems, jonge edelherten en rendieren. Ook haasachtigen zoals konijn, haas en sneeuwhaas worden gevangen. Daarnaast eet hij ook vogels, knaagdieren en soms kleinere roofdieren zoals marterachtigen, vossen, katten en zwerfhonden. Met name in gebieden waar de natuurlijke prooien zeldzaam zijn door overbejaging, pakt een lynx ook wel eens schapen.

Per dag heeft een lynx ongeveer 1 kg vlees nodig en per jaar vangt een lynx 50 tot 60 kleine hoefdieren. Hij besluipt zijn prooi of wacht hem stilletjes op, bespringt hem en doodt hem met een wurgende halsbeet. Kleinere prooien worden met een nekbeet gedood. Niet alle aanvallen zijn succesvol, maar wanneer een prooi ontsnapt, achtervolgt hij hem hooguit enkele tientallen meters. De lynx eet vooral de spierrijke delen van zijn prooien, nooit de kop, hals of buikholte.

Voortplanting en leeftijd

De paartijd van de lynx valt in de maanden februari tot april. Na een draagtijd van 67-74 dagen worden in mei of juni de jongen geboren. De lynx krijgt per worp 1-5, maar meestal 2 à 3 jongen. De ogen gaan na 16 à 17 dagen open. De zoogtijd duurt drie tot vijf maanden. De jongen volgen na een maand of twee de moeder naar haar prooien. Ze blijven 10-11 maanden afhankelijk van de moeder. Het mannetje bemoeit zich niet met de jongen.

Een mannetje is na ongeveer 30 maanden geslachtsrijp, een vrouwtje na 22 maanden. Een lynx wordt niet ouder dan 15 jaar. In gevangenschap kunnen ze enkele jaren ouder worden.