Programma Zoogdierdag 2025

Dagvoorzitter

Net als vorig jaar zal Niels de Zwarte de Zoogdierdag voorzitten. Niels is ecoloog en adjunct-directeur van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam/Bureau Stadsnatuur. Hij is actief als vrijwilliger van de Zoogdiervereniging met een specialisme op het gebied van vleermuizen en natuurwetgeving.

Presentatie: 'Walvissen als klimaat- en biodiversiteitsingenieurs' door Frank Zanderink (Stichting Rugvin)

We weten al geruime tijd dat het wereldklimaat verandert en ook de wereldzeeën worden leger. We beschermen bossen en zoeken technische oplossingen. Maar wist je dat een deel van de oplossing bij de walvissen ligt? Zij zijn namelijk uitstekende klimaat– en biodiversiteitsingenieurs. Met hun poep en pomp zorgen zij voor groei van het fytoplankton, goed voor ca. 50% van de O2 productie en CO2 absorptie. Zelf wisten we zo’n 7 jaar geleden hier ook nog weinig over.

Als mensheid erkennen we die rol helaas (nog) niet en jagen we er nog steeds (meer) op! Daarom hebben wij de WalvispoepAmbassadeurs opgericht voor onderzoek en voorlichting.

Presentatie: 'Vier seizoenen vleermuizen tellen in het donker; hoe doen we dat?' door Wieneke Huls (Zoogdiervereniging)

Vleermuizen leiden als nachtdieren een verborgen bestaan. Wie in de schemering oplet kan ze even zien vliegen, maar ook daar is het al snel te donker voor. Omdat we graag willen weten hoe het met deze beschermde dieren gaat worden op verschillende manieren vleermuizen geteld. Verschillende soorten vleermuizen worden "ondergronds" geteld in de winter, andere worden op zolders geteld in de zomer. Ook wordt met de auto of fiets geteld als ze op insecten jagen, of worden ze geteld als ze bij hun kraamverblijfplaats uitvliegen. Maar hoe doen we dat dan precies?

Presentatie: ‘Ook de egel heeft recht op een veilige slaapplek’ door Jenny Kleve (Egelbescherming)

Het gaat niet goed met de egel in ons land. Daarom kan dit dier wel wat hulp van ons gebruiken. Een goed en veilig onderkomen kan de egel enorm helpen. Met de jarenlange ervaring, uitgebreid onderzoek en het ontwikkelen van een veilig egelslaaphuis is de basis gelegd waarmee de egelpopulatie daadwerkelijk geholpen kan worden. Jenny Kleve van de Egelbescherming vertelt hoe je de egel het beste in je eigen tuin kunt helpen. 

Workshop: ‘Braakballen pluizen’ door Jan Alewijn Dijkhuizen & Ger Maatkamp (Kerkuilenwerkgroep)

Wat is het nut van braakballen pluizen en hoe gaat het in zijn werk? In deze workshop krijg je uitleg over het pluizen en het leren herkennen van muizenfamilies en -soorten. Daarna ga je zelf aan de slag en vuile handen maken! Het doel is met elkaar en met plezier meedoen aan burgerwetenschap. 

2025 is door de Zoogdiervereniging uitgeroepen tot het Jaar van de woelmuis! Hoeveel woelmuizen vind jij tijdens deze braakbalworkshop?

Workshop: ‘Vleermuisgeluiden. Onhoorbare vleermuizen hoorbaar maken, hoe gaat dat eigenlijk en wat kun je ermee?’ door Erik Broer (Zoogdiervereniging)

Vleermuizen gebruiken ultrasoon geluid (echolocatie) om de wereld om hun heen ‘zichtbaar’ te maken. Wij kunnen dat geluid niet horen maar speciale techniek maakt het voor ons ‘zichtbaar’. Op die manier onderzoeken en monitoren we vleermuizen al sinds de eerste commerciële vleermuisdetector in de jaren 60. En steeds beter! In deze workshop beginnen we met de vraag “wat is geluid?” en eindigen we met het begrijpen van de hedendaagse geavanceerde technieken voor akoestisch vleermuisonderzoek.

Excursie: 'De tropische neven van onze Nederlandse zoogdiergroepen' door Constanze Mager (Burgers’ Zoo)

Deze excursie leidt door minimaal twee ecodisplays van Burgers’ Zoo. Deelnemers krijgen inzichten in de ecologie en het natuurbehoudsmanagement van onder meer vleerhonden en capybara's! Mooi om te beleven, interessant om na te denken hoe extreem zeldzame soorten op het nippertje toch gered zijn; en we spreken zeker ook over ‘behoud door gebruik’. Wie weet steek je iets op voor jouw eigen expertisegebied?

Excursie: 'Muizen vangen met livetraps' door Rieko Haring en Menno den Uijl (JNM & NJN)

Ontdek de fascinerende wereld van muizen! Met inloopvallen vangen we deze kleine bewoners, terwijl ervaren gidsen inzicht delen in diverse muizensoorten en hun ecologie. Neem deel aan deze educatieve ervaring, geleid door enthousiaste jeugdbonders, en verdiep je begrip van deze veelal ongeziene groep. Vorig jaar werden er al veel muizen gevangen, zo vingen we achter de gierenkooi verschillende veldmuizen en in een braakliggend stuk dierentuin veel bosmuizen en huisspitsmuizen. 

Presentatie: 'Vleermuizen en na-isolatie, waar staan we nu?' door Erik Broer (Zoogdiervereniging)

Tijdens de Zoogdierdag 2024 vertelden we over de impasse die is ontstaan in de verduurzamingsopgave door een rechterlijke uitspraak over onvoldoende vleermuisonderzoek. Sindsdien is er veel gebeurd en geschreven. In deze presentatie gaan we in op de ontwikkelingen die we afgelopen jaar hebben gezien en belichten we de uitdaginger die er zijn. 

Presentatie: 'eDNA in zoogdieronderzoek' door Kees van Bochove (Datura)

Vleermuizen en andere zoogdieren laten sporen van DNA in de omgeving achter: eDNA. Aan de hand van eDNA kan de aanwezigheid van soorten vastgesteld worden. Hoe gaat een eDNA bemonstering in z'n werk? Wat is de stand van de techniek? En welke studies lopen er om meer inzicht te krijgen in de toepasbaarheid?

Workshop: ‘Walvissoorten herkennen’ door Frank Zanderink & Sandra Ploeg (Stichting Rugvin)

Er valt nog zoveel te leren over het leven in zee, en net als op het land spelen grote zoogdieren hier een cruciale rol in het ecosysteem. Dat we nog weinig weten, wordt voor een deel verklaart met het feit dat hun leven veelal onder het oppervlak afspeelt. Maar komen zij dan plots aan het oppervlak, dan weten we vaak nog niet welk dier we gezien hebben. Van sommigen soorten weten we amper het bestaan.

De walvisachtigen zijn erg belangrijk voor het mariene ecosysteem en voor het klimaat, maar de kennis bij het (grote) publieke is zeer gering, laat staan dat men weet hoe belangrijk deze groep zeezoogdieren is. Herkenning is een eerste stap naar erkenning. Doe je mee en trek je de 91 soorten ook uit de anonimiteit?

Workshop: ‘Bouw jouw eigen batdetector’ door Edwin Houwertjes en Jan Boshamer

In deze workshop gaan we onze eigen vleermuisdetector bouwen. Uiteraard wordt het je wel een beetje makkelijk gemaakt en gaan we niet elke onderdeeltje zelf solderen maar het is wel de bedoeling dat ieder zijn of haar eigen toestel zelf maakt. Mocht er ooit eens iets stuk gaan dan kan je wellicht het zelf ook weer repareren, dus levenslange garantie!

We maken een stereo, handmatig afstembare heterodyne- detector met frequentie display. De detector is voorzien van twee Knowles Sisonic Mems microfoon elementjes en een ingebouwde luidspreker.
Voor het stereo effect dien je een eigen hoofdtelefoon aan te sluiten.

Excursie: ‘Diersporen herkennen’ door Aaldrik Pot (boswachter en auteur van Het Prentenboek)

Diersporen zijn nagenoeg overal te vinden. Het spoor dat een dier achterlaat is vaak de eerste aanwijzing dat hij in een bepaald gebied aanwezig is. Daarnaast is het zoeken en interpreteren van diersporen gewoon leuk om te doen en verdiept het je beleving van de natuur. Aaldrik Pot gaat tijdens deze excursie met jou op zoek naar diersporen rondom Burgers’ Zoo, met de nadruk op de sporen van de eekhoorn. Maar met een beetje mazzel vinden we in deze bosrijke omgeving ook sporen van bijvoorbeeld bosmuis, das, ree en misschien wel boommarter. 

Presentatie: ‘De bever: een package-deal’ door Britt van Zelst (WUR/NIOO-KNAW)

De bever is weer helemaal terug van weg geweest. De ijverige ecosysteembouwers bieden ons een helpende hand in de strijd tegen de biodiversiteits- en klimaatcrisis. De bever is niet enkel een aanwinst voor onze natuurlijke leefomgeving, maar is met zijn charisma en hoge aaibaarheidsgehalte ook een verrijking van onze culturele samenleving. Bevers kunnen echter ook behoorlijke lastpakken zijn, en met de nog altijd groeiende beverpopulatie, stapelen de risico’s en uitdagingen zich op. Leer in deze presentatie meer over waarom we de bever willen omarmen, maar ook waarom dat samenleven met de bever een behoorlijke uitdaging is.

Presentatie: 'De uitdaging van samenleven met de wolf' door Martin Drenthen (Universitair hoofddocent Milieufilosofie)

Waarom geeft de verschijning van wolven in culturele landschappen aanleiding tot zulke serieuze en emotionele reacties en intense debatten? In zijn presentatie zal Martin beargumenteren dat de terugkeer van de wolf een uitdaging vormt voor de bestaande categorieën waarmee wij onze wereld begrijpen en onze identiteit definiëren. Door te onderzoeken hoe wolven de bestaande categorieën ondermijnen, kunnen we beter begrijpen wat het betekent om het landschap met andere, wilde soorten te delen.