Vale vleermuis

Leefwijze vleermuizen algemeen

Vleermuizen vormen een soortenrijke groep van actief vliegende zoogdieren, die in staat zijn hun voedsel te vangen in het nachtelijk luchtruim. Ze gebruiken hierbij echolocatie (sonar) om te navigeren en hun voedsel te lokaliseren. Alle in Nederland voorkomende soorten vleermuizen houden een winterslaap van oktober-november tot maart-mei. Tijdens de winterslaap worden de lichaamsfuncties (spijsvertering, hartslag) van de vleermuis tot een minimum teruggebracht en de lichaamstemperatuur sterk verlaagd, waardoor de vleermuis weinig energie verbruikt en kan overleven op de verbranding van lichaamsvet. In het voorjaar worden de jongen geboren en grootgebracht door groepen vrouwtjes in kraamkolonies. De mannetjes verblijven overdag alleen of in kleine groepjes in hun zomerverblijven. Rond zonsondergang verlaten vleermuizen hun verblijven om op insecten of andere geleedpotigen te gaan jagen. Vooral in de nazomer en herfst komen vleermuizen in groepen bij elkaar op bepaalde locaties om te zwermen. Aan dit intense, sociale gedrag, waarover nog steeds veel onduidelijkheid bestaat, worden vooral twee functies toegedicht. Ten eerste vindt paring plaats op en rond deze locaties, waarbij genetische uitwisseling plaatsvindt tussen dieren afkomstig van verschillende kolonies. Daarnaast lijkt het zwermen een functie te hebben bij de inspectie van en informatieoverdracht tussen adulte dieren, en mogelijk ook tussen adulte en jonge dieren, over geschikte winterverblijven. In het najaar, voorafgaand aan de winterslaap, vetten vleermuizen op, zodat zij voldoende vetvoorraad hebben om de winterslaapperiode door te komen. Vrouwelijke vleermuizen slaan het sperma op tot in het voorjaar, wanneer de daadwerkelijke bevruchting van de eicel plaatsvindt.

Habitat

De vale vleermuis soort komt voor in bosrijke landschappen. Hij jaagt in verschillende typen bossen en parken met weinig of geen ondergroei. Daarnaast boven korte vegetatie, zoals in graslanden.

Voedsel

Het voedsel betsaat grotendeel uit grote (> 1 cm) grondbewonende geleedpotigen, met name kevers, krekels en spinnen. Loopkevers zijn veelal de meest gevangen prooien. Daarnaast worden allerhande andere bodemdieren gegeten, afhankelijk van het lokale aanbod op dat moment.

Jachtgedrag

Vale vleermuizen verlaten 20-30 minuten na zonsondergang hun verblijfplaats en begeven zich via vaste vliegroutes naar de jachtgebieden. Deze liggen maximaal 8-10 km van de verblijfplaatsen, maar soms worden grotere afstanden afgelegd.

De vale vleermuis jaagt voornamelijk op 1-2 meter hoogte, met de kop en oren naar beneden gericht. Bodemdieren worden niet met echolocatie maar op gehoor via hun geritsel op de bosbodem opgespoord. Wanneer een prooi is gedetecteerd, landt de vale vleermuis snel op de grond om deze te grijpen. De prooi wordt vervolgens bedekt met de vleugels en gepakt met de bek. Ook de reuk speelt hierbij een rol. De vleermuis vliegt daarna op en eet de prooi in de lucht op 5-15 m hoogte.

Verblijfplaatsen

De afstand tussen zomer- en wintergebieden is meestal 50-100 km, maar kan enkele honderden kilometers bedragen.

• Kraamverblijfplaats
  De enige bekende kraamkolonie van de vale vleermuis In Nederland werd ontdekt in 2018 in het Geuldal in Zuid-Limburg. Kraamverblijven bevinden zich in het noorden van het verspreidingsgebied op warme (kerk)zolders en in het zuiden in grotten en groeven. Kraamkolonies kunnen tot vele honderden of zelfs duizenden dieren groot zijn.
• Zomerverblijfplaats
  De vale vleermuis is een warmteminnende soort. In het noorden van het verspreidingsgebied bewoont hij gebouwen, in het zuiden grotten. Solitaire dieren bewonen ook vogel- en vleermuiskasten en boomholten.
• Winterverblijfplaats
  Winterverblijven bevinden zich in grotten, groeven en kelders. In het buitenland vormen de dieren in de winter vaak grote groepen. In Nederland overwinteren de laatste jaren rond de 50 vale vleermuizen, verreweg de meeste in de Limburgse mergelgroeven. Het gaat vrijwel altijd om solitair hangende dieren.

Voortplanting

Paringen vinden vooral plaats in de verblijfplaatsen van mannetjes, die door een of enkele vrouwtjes worden bezocht, die daar gemiddeld vier dagen blijven. In minder mate wordt ook gepaard in de winterverblijven, waar ook wordt gezwermd.

De geboorten van één jong per vrouwtje zijn in Midden-Europa eind mei en juni, in Zuid-Europa vanaf april. Na vijf weken vliegen de eerste dieren.

Leeftijd

De maximale waargenomen leeftijd is 25 jaar. 

Natuurlijke vijanden

Uilen (vooral bosuil en kerkuil) en roofvogels (boomvalk, sperwer) pakken soms vleermuizen in de vlucht, vaak in de buurt van de verblijfplaats. In of bij de verblijfplaatsen worden vleermuizen soms gepredeerd door huiskatten en steenmarters. Vleermuizen in winterslaap kunnen ook ten prooi vallen aan bosmuizen.