Mopsvleermuis

Leefwijze vleermuizen algemeen

Vleermuizen vormen een soortenrijke groep van actief vliegende zoogdieren, die in staat zijn hun voedsel te vangen in het nachtelijk luchtruim. Ze gebruiken hierbij echolocatie (sonar) om te navigeren en hun voedsel te lokaliseren. Alle in Nederland voorkomende soorten vleermuizen houden een winterslaap van oktober-november tot maart-mei. Tijdens de winterslaap worden de lichaamsfuncties (spijsvertering, hartslag) van de vleermuis tot een minimum teruggebracht en de lichaamstemperatuur sterk verlaagd, waardoor de vleermuis weinig energie verbruikt en kan overleven op de verbranding van lichaamsvet. In het voorjaar worden de jongen geboren en grootgebracht door groepen vrouwtjes in kraamkolonies. De mannetjes verblijven overdag alleen of in kleine groepjes in hun zomerverblijven. Rond zonsondergang verlaten vleermuizen hun verblijven om op insecten of andere geleedpotigen te gaan jagen. Vooral in de nazomer en herfst komen vleermuizen in groepen bij elkaar op bepaalde locaties om te zwermen. Aan dit intense, sociale gedrag, waarover nog steeds veel onduidelijkheid bestaat, worden vooral twee functies toegedicht. Ten eerste vindt paring plaats op en rond deze locaties, waarbij genetische uitwisseling plaatsvindt tussen dieren afkomstig van verschillende kolonies. Daarnaast lijkt het zwermen een functie te hebben bij de inspectie van en informatieoverdracht tussen adulte dieren, en mogelijk ook tussen adulte en jonge dieren, over geschikte winterverblijven. In het najaar, voorafgaand aan de winterslaap, vetten vleermuizen op, zodat zij voldoende vetvoorraad hebben om de winterslaapperiode door te komen. Vrouwelijke vleermuizen slaan het sperma op tot in het voorjaar, wanneer de daadwerkelijke bevruchting van de eicel plaatsvindt.

Habitat

Mopsvleermuizen lijken een voorkeur te hebben voor structuurrijke, beboste gebieden, waar ze vooral in oude bosgedeelten, langs bosranden en boven open plekken in het bos jagen. Ze komen daarnaast ook voor in waterrijke gebieden en meer halfopen landschappen met opgaande, lijnvormige vegetaties, en jagen onder meer boven kruidenrijke graslanden.

Voedsel

Vooral nachtvlinders staan op het menu van de mopsvleermuis. Een klein deel van de prooien bestaat uit tweevleugelen en andere vliegende insecten.

Jachtgedrag

Mopsvleermuizen verlaten vrij vroeg, 5-31 minuten na zonsondergang, hun verblijfplaatsen om te gaan jagen. De mopsvleermuis jaagt veelal 2-4 m boven de boomkronen, maar ook lager, langs bosranden of dichter op de vegetatie. Ze zijn zeer wendbaar en maken geregeld duikvluchten. Ze kunnen tijdens de jacht afstanden afleggen tot 25 km, maar meestal zijn de jachtvluchten beperkt tot enkele kilometers; de vrouwtjes gaan hierbij gemiddeld verder weg.

Mopsvleermuizen gebruiken zowel harde als ook zeer zachte echolocatiegeluiden, die voor sommige nachtvlindersoorten onhoorbaar zijn.

Verblijfplaatsen

Mopsvleermuizen zijn in het algemeen standvleermuizen, die zich hoogstens enkele tientallen kilometers verplaatsen tussen zomer- en wintergebieden. Maar er zijn in Europa ook langere migratieafstanden waargenomen, tot maximaal 290 km.

• Kraamkolonie
  Kraamkolonies bevinden zich gewoonlijk in boomholten, waarbij geregeld van holte wordt gewisseld: een kolonie gebruikt wel dertig verschillende boomholten. Ook ruimtes in gebouwen worden soms gebruikt.
• Zomerverblijfplaats
  Als verblijfplaats in de zomer worden vaak spleetvormige ruimten gekozen, zoals rotsspleten (in Zuid-Europa) of scheuren in muren, achter planken of achter losse boomschors. Mopsvleermuizen worden incidenteel in vleermuiskasten aangetroffen.
• Winterverblijfplaats
  De overwintering begint vaak in bomen. Later, bij toenemende kou, trekken de vleermuizen naar ondergrondse verblijven zoals grotten, groeven of bunkers en kelders. Mopsvleermuizen zijn relatief koudetolerant en zijn ’s winters vaak in de ingangsgebieden van verblijven te vinden. Er wordt ’s winters ook wel gejaagd op nachtvlinders.

Voortplanting

Vanaf half juni worden een of twee jongen geboren. Paringen vinden plaats vanaf half augustus op de zwermlocaties, die ook als winterverblijf worden gebruikt. De mannetjes vormen kleine paargroepen met enkele (maximaal vier) vrouwtjes.

Leeftijd

De maximum waargenomen leeftijd is 21 jaar. De gemiddelde levensverwachting is 5,5-10 jaar.

Natuurlijke vijanden

Uilen (vooral bosuil en kerkuil) en roofvogels (boomvalk, sperwer) pakken soms vleermuizen in de vlucht, vaak in de buurt van de verblijfplaats. In of bij de verblijfplaatsen worden vleermuizen soms gepredeerd door huiskatten en steenmarters. Vleermuizen in winterslaap kunnen ook ten prooi vallen aan bosmuizen.