Goudjakhals
De goudjakhals (Canis aureus) behoort tot de familie hondachtigen. Het meest duidelijke verschil met de wolf is het formaat, een goudjakhals is beduidend kleiner en lichter. Ook heeft een goudjakhals een spitsere snuit dan een wolf. Er is reeds een aantal keren een goudjakhals vastgelegd met een wildcamera op de Veluwe.
Uiterlijke kenmerken
De jakhals lijkt erg op een kleine wolf, met verhoudingsgewijs kortere poten, staart en oren, en een spitsere snuit. De vacht is rossig bruin tot goudrood, met vooral in de winter op de rug vaak wat zwart. Anders dan bij alle andere hondachtigen zijn bij goudjakhals de zooltjes van de twee voortenen aan de achterzijde met elkaar vergroeid. Dit levert een unieke pootafdruk op, die gemakkelijk te onderscheiden is van vos, wolf of hond.
Afmetingen
kop-romplengte: 120 -125 cm
staart: 20 - 30 cm
gewicht: 10 - 15 kg.
Over het algemeen zijn vrouwtjes iets kleiner dan mannetjes.
Habitat
Qua biotoopvoorkeur lijkt de jakhals meer op een vos. Het is een echte opportunist die kan leven in uiteenlopende biotopen, van halfwoestijn tot moeras. Hij schuwt menselijke nabijheid niet. Soms zoekt de jakhals zelfs mensen op om zich te voeden met kleine huisdieren en afval. In gebieden waar ook wolven voorkomen, leven jakhalzen vaak in gebieden die wolven mijden. Vaak komen jakhalzen voor in kleinschalige landschappen met zowel natuur- en cultuurgebieden. Een aandeel ondoordringbaar kreupelhout is daarin belangrijk. Jakhalzen lijken in Europa grote open vlaktes te mijden.
Leefwijze
Net als de wolf leeft de goudjakhals in roedels. Een roedel bestaat uit een monogaam ouderpaar met hun jongen. Na twee jaar zoeken de jongen een eigen leefgebied. Goudjakhalzen jagen meestal alleen, maar op plekken met hoge dichtheden is waargenomen dat jakhals in familieverband jaagt. Goudjakhalzen communiceren net als wolven over lange afstanden met elkaar door te huilen. Maar dit klinkt hoger en meer keffend en klagend in vergelijking tot een wolf. In april en mei worden de jongen geboren. Goudjakhalzen kunnen grote worpen voortbrengen, wat bijdraagt aan hun soms snelle uitbreiding. De jongen komen ter wereld in een zelf gegraven hol, een overgenomen vossen- of dassenhol, maar soms ook in een leger in het kreupelhout of ondoordringbare ondergroei.
Voedsel
Goudjakhalzen zijn alleseters, maar kleine dieren vormen de basis van hun dieet. Daarbij gaat de voorkeur uit naar knaagdieren, waaronder hazen, muskusratten en beverratten. Daarnaast worden ook lammetjes, veulens en kalfjes van hoefdieren gegeten of kleinere hoefdieren zoals reeën. Lokaal leidt dit soms tot problemen met de bevolking. Echter in de meeste landen veroorzaken jakhalzen aanzienlijk minder schade dan de lokale wolven of verwilderde honden. Wortels, knollen en vruchten worden naargelang het jaargetijde ook gegeten. Daarnaast wordt aas en afval gegeten.
De aanwezigheid van open vuilstorten waar goudjakhalzen voedsel kunnen vinden leidt soms tot hoge dichtheden. De oorzaken voor de huidige snelle groei van de populatie en de uitbreiding naar nieuwe gebieden is onbekend, maar wordt vermoedelijk vooral door mensen veroorzaakt. Niet alleen door het aanbieden van extra voedsel, maar ook door bejaging van zijn grote concurrent de wolf. Klimaatverandering lijkt een te verwaarlozen invloed te hebben, hoewel er ook bronnen zijn die de verminderde sneeuwval wel noemen als mogelijke oorzaak van het noordwaarts oprukken van de goudjakhals.
Hoewel muizen verreweg het belangrijkste deel van het dieet vormen, kunnen qua wilde hoefdieren reeën en jonge damherten op het menu staan en in mindere mate edelhertkalfjes. Net als de vos zal ook de goudjakhals proberen ganzen en hun eieren en jongen te verschalken, wat lokaal een rem zet op ganzenpopulaties. Goudjakhalzen blijken bovendien erg effectief in het bejagen van muskusratten en beverratten, wat voor Nederland een interessant gegeven is.
De goudjakhals is in Europa beschermd onder diverse wetten. Voor de goudjakhals geldt in elk geval de Biodiversiteitswet van 1992 (Convention of Biological Diversity) en de Habitatrichtlijn uit 1992, bijlage V. Aangezien de goudjakhals zijn nieuwe leefgebieden zelfstandig bereikt, wordt het als natuurlijke areaal-uitbereiding gezien en geniet de soort bescherming onder de Habitatrichtlijn (Trouwborst 2015).
De goudjakhals valt echter niet onder de CITES-afspraken uit 1973 en ook niet onder de CMS uit 1979 (Convention on the Conservation of Migratory Species of Wild Animals). De goudjakhals valt onder de Wet Natuurbescherming voor zo ver deze voor alle inheemse soorten dieren en planten geldt, de soort wordt niet extra beschermd vanwege opname in een bijlage, omdat de soort als nieuwkomer (nog) niet is opgenomen in de Nederlandse wetgeving. Er mag niet worden gejaagd (plezierjacht) op goudjakhals. Schadebestrijding op goudjakhals is alleen mogelijk wanneer de betreffende provincie een ontheffing daarvoor afgeeft. Dat mag echter alleen als dit niet ten koste gaat van de gunstige staat van instandhouding (Habitatrichtlijn).
Een goudjakhals gezien? Meldt dit via het meldingsformulier van het Wolvenmeldpunt.
Europa
De laatste jaren breidt de goudjakhals zich in Europa uit in noordelijke en westelijke richting. De eerste voortplanting in Oostenrijk en Italië is al een feit en zwervende dieren zijn aangetroffen in veel landen in Noordoost-Europa; in Zwitserland, Duitsland en zelfs Denemarken. Recent is twee keer een goudjakhals waargenomen op ‘loopafstand’ van de Nederlandse grens in Duitsland. De eerste waarneming was in mei 2015 bij Cuxhaven op 110 kilometer van de Nederlandse grens bij Groningen. De tweede waarneming werd gedaan in augustus 2015 ten noordoosten van Frankfurt, op 220 kilometer van de Nederlandse grens bij Limburg. Een rondzwervende goudjakhals kan zo’n afstand in een week of twee overbruggen. Ook langer geleden werden goudjakhalzen waargenomen in Duitsland; in 1996 in een bruinkoolgroeve in Cottbus. Dit dier werd in 1998 geschoten. In 2004 werd in dezelfde omgeving weer een goudjakhals waargenomen.
Nederland
Op 19 februari 2016 werd de eerste goudjakhals in Nederland aangetoond met een cameraval op de Veluwe. Anderhalf jaar later is op een andere plek op de Veluwe een tweede goudjakhals aangetoond met een cameraval.
- Rode Lijst NL(2020): niet vermeld
- Rode Lijst NL (2009): niet vermeld
- Rode Lijst NL (1994): niet vermeld
- Wnb: Europees beschermd: niet vermeld
- Habitatrichtlijn (1992): Bijlage V soort, dus beschermd
- Conventie van Bern (1982): niet vermeld
- Nederlands Soortenregister
- IUCN Red List
- Wolven in Nederland
Klasse: Mammalia (Zoogdieren)
Orde: Carnivora (Roofdieren)
Familie: Canidae (Hondachtigen)
Geslacht: Canis
Soort: Canis aureus
-
2019 Losse artikelen - Lutra (pdf)
A Habitat Suitability Analysis for the golden jackal (Canis aureus) in the Netherlands
-
2019 Losse artikelen - Lutra (pdf)
Lutra 62(1)_Thomassen_Editorial_2019
-
2019 Tijdschrift Lutra (pdf)
Lutra 62-1 2019