Onderzoekstechnieken

Zoogdieren zijn notoir lastige soorten om te onderzoeken. Vrijwel elke soort of soortgroep binnen de zoogdieren heeft zijn eigen optimale methode van onderzoek die ook nog eens afhangt van de vraagstelling.

In onderstaande blokken geven we meer informatie over de verschillende manieren van onderzoek en wanneer dit wel of juist niet toegepast kan worden.

Environmental DNA (eDNA)

Het in kaart brengen van de verspreiding van zoogdieren kost meestal veel tijd, omdat zoogdieren zich lastig laten vangen of waarnemen. Veel soorten zijn echter ook op te sporen aan de hand van keutels of hun poep, al is de specifieke soort dan niet meteen duidelijk. In die poep zit echter DNA, wat met behulp van een genetische analyse tot op soortniveau op naam gebracht kan worden. Dit type samples valt onder de term 'environmental DNA' (eDNA): alle keutels, haren of andere samples 'in het milieu' waarin DNA van soorten achterblijft. 

Onderzoekers van de Zoogdiervereniging, RAVON en SPYGEN hebben in het kader van het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM) een pilot uitgevoerd naar het gebruik van eDNA als methode voor het opsporen van de noordse woelmuis aan de hand van woelmuis-keutels. Voor het monitoren en inventariseren van deze bedreigde soort is eDNA inmiddels de standaard methode.
Deze methode wordt ook toegepast door de Zoogdiervereniging bij de monitoring van soorten als otter en wolf in Nederland. Deze genetische monsters worden geanalyseerd door Wageningen Environmental Research.

Zie deze pagina voor meer achtergrondinformatie.

Toepasbaarheid voor:

Noordse woelmuis: Zeer goed bij gebruik van een keutel-monster (poepjes).
Otter: Zeer goed bij bemonstering van verse otterspraints.
Vleermuizen: Zeer goed bij bemonstering van vleermuismest.
Waterspitsmuis: Slecht, deze soort kan met eDNA samples worden aangetoond (DNA is aantoonbaar in samples), maar het is niet duidelijk hoe vaak de soort wordt gemist als de soort aanwezig is. Meer veldexperimenten zijn dringend nodig.
Wolf: Zeer goed bij bemonstering van wolvenkeutels en speeksel in/rondom bijtwonden bij prooidieren.

Rosse woelmuis (bron: Maaike Plomp)
Rosse woelmuis (bron: Maaike Plomp)

Literatuur

Artikel ‘Met eDNA op het goede spoor – Noordse woelmuis en waterspitsmuis beter in beeld’ (pdf) van Jelger Herder,  Dick Bekker, Rob Koelman & Eva Bellemain in Zoogdier 2013-2.