Woelrat

Leefgebied en verspreiding

De woelrat komt met name voor in de buurt van schoon, stilstaand zoet water, zoals beken, rivieren, sloten, greppels en meren. Hij heeft een voorkeur voor gebieden met een gelijkmatige waterstand met steile oevers die begroeid zijn en die meerdere vegetatielagen hebben.

De oever moet maximaal 1 meter hoog zijn en het water minimaal 20 cm diep. Hij kan ook aangetroffen worden verder weg van het water, in boomgaarden en op akkerland, maar dan vaak ondergronds in gangenstelsels. In de Alpen leeft hij tot 2400 m en in de Pyreneeën tot 1400 m hoogte.

De woelrat komt in bijna geheel Europa voor, behalve in Ierland, het westen en uiterste zuiden van Frankrijk, een groot deel van het Iberisch Schiereiland en de zuidelijke delen van Italië en het zuiden van voormalig Joegoslavië. In Nederland komt de woelrat overal voor, behalve op de Waddeneilanden.

Leefwijze en voedsel

De woelrat is overdag en ‘s nachts actief gedurende verschillende activiteitsperioden van telkens 2 á 3 uur, vooral in de schemering. Hij kan uitstekend zwemmen. Hij zwemt met alle vier zijn poten, waarbij het lichaam 5 cm uit het water steekt. Bij het zwemmen ontstaat een V-vormig golfpatroon en kan hij een snelheid van 50 cm per seconde halen. Hij kan ook goed duiken, tot 1,5 minuut lang onder water blijven en daarbij 1,5 meter diep en 7 m ver komen. Hij kan niet goed klimmen, maar wel heel goed graven met tanden en poten. Zijn reukvermogen is goed ontwikkeld.

De woelrat is voornamelijk een planteneter. Zijn menu bestaat voor 95% uit stengels van kruiden, grassen, zeggen en wortels van kruiden en bomen. Hij eet met name de onderste delen van de stengels en de delen rond de knoppen, zelden de bloemen, zaden of vruchten. De woelrat eet ook landbouwgewassen. Ook vreet een woelrat aan noten, pitten en dennen- en sparrenkegels en hij eet af en toe insecten, afgevallen fruit, soms vis en schelpen. Per dag eet de woelrat ongeveer 80% van zijn eigen lichaamsgewicht. Hij bewaart wortels en noten in voorraadkamers in ondergrondse gangen. Als een woelrat eet, zit hij op zijn achterzijde, waarbij hij met de voorpoten het voedsel naar de bek brengt. Ze kunnen ook vanuit hun ondergrondse gangencomplex planten van onderaf naar binnen trekken.

Het leefgebied van de woelrat ligt langs een rivieroever en is dus lijnvormig. Het leefgebied van een mannetje is 170 meter lang (maximaal 500 m), dat van een vrouwtje 120 meter (maximaal 200 m), maar meestal minder. Een mannetje blijft zijn hele leven in hetzelfde leefgebied, terwijl een vrouwtje soms verhuist. In de winter kan een vrouwtje een hol delen met haar dochters en een of meerdere onverwante mannetjes. In de voortplantingstijd bezetten vrouwtjes territoria, die elkaar bij hoge dichtheden kunnen overlappen. De dichtheid hangt af van de periode en kan variëren van 3 tot meer dan 150 (jonge) dieren per kilometer oeverlengte.

De woelrat graaft aan de slootkant schuin oplopend holen bestaande uit een zeer uitgebreid ondergronds gangenstelsel, van soms wel 100 meter lang en tot 1 meter diep. Dit doet hij met zijn poten en voortanden. In dit gangenstelsel bevinden zich voorraadkamers en nesten. Deze nesten zijn bekleed met dicht gras. Soms maken woelratten bovengrondse nesten. Deze hebben een diameter van 20-25cm, zijn gebouwd van (schijn)grassen en liggen in het riet of op drijvende waterplanten.

Voortplanting en leeftijd

De voortplantingstijd van de woelrat loopt van maart tot september-oktober. Vrouwtjes zijn monogaam, terwijl mannetjes 2 tot 3 partners kunnen hebben. Na een draagtijd van ongeveer 3 weken, worden 5 – 6 (14) jongen geboren. Ze worden 2 weken gezoogd en daarna verlaten ze het nest. Al snel kunnen ze deelnemen aan de voortplanting; mannetjes na 50 dagen, vrouwtjes na 70 dagen. Er zijn gemiddeld 5 worpen per jaar.
Een woelrat wordt gemiddeld 18 maanden oud, maximaal 3 jaar en in gevangenschap kan hij vijf jaar oud worden.